Sadzonka pędowa półzdrewniała to taka, która ma liście i zakończyła wzrost w danym sezonie. Za pomocą tej metody rozmnaża się drzewa i krzewy zawsze zielone, czyli taksony, które nie zrzucają listowia na zimę.
Termin
Sadzonki półzdrewniałe liściastych krzewów zimozielonych najlepiej pobierać od połowy lipca do końca września, pod warunkiem że będą ukorzeniane w nieogrzewanym tunelu foliowym. Gdy dysponuje się pomieszczeniami ogrzewanymi (przede wszystkim możliwością ogrzewania podłoża), sadzonki takie można sporządzać przez cały okres spoczynku roślin – przez jesień i zimę, najlepiej do końca stycznia (przygotowywane później wymagają cieplejszego podłoża, najlepiej podgrzewanego do temperatury 21°C przy temperaturze powietrza około 12°C).
Sporządzanie
Pędy pobiera się z roślin matecznych przyciętych wiosną (jeżeli sadzonki będą ukorzeniane w obiektach ogrzewanych, można je sporządzać także z roślin ukorzenionych kilka tygodni wcześniej, które rozpoczęły już wzrost). Sadzonki roślin zimozielonych dzieli się na wierzchołkowe (ukorzeniają się najlepiej) lub śródpędowe. Sporządzając je z jednorocznych przyrostów, należy pamiętać, że powinny być one dojrzałe (wierzchołki pędów nie mogą być „miękkie”). Jest to wyjątkowo ważne u laurowiśni wschodniej (Prunus laurocerasus) czy kaliny sztywnolistnej (Viburnum rhytidophyllum), a obojętne np. w wypadku suchodrzewu chińskiego (Lonicera pileata) lub mirtolistnego (Lonicera nitida). Większość krzewów liściastych zawsze zielonych wymaga dość dużo czasu do wytworzenia korzeni, ponieważ pędy pozyskiwane na sadzonki są częściowo zdrewniałe. W wypadku bukszpanu wieczniezielonego (Buxus sempervirens) ukorzeniają się zwykle w 100% zarówno pędy jednoroczne, jak i wieloletnie, chociaż trwa to nawet 5–6 miesięcy.
Pojemniki i pomieszczenia
Sadzonki umieszcza się w kuwetach, niskich skrzynkach i coraz powszechniej w wielodoniczkach w mieszaninie torfu z piaskiem (1 : 1 lub 1 : 2) lub torfu, piasku gruboziarnistego i perlitu (1 : 1 : 1). Podłożem wypełnia się pojemniki, a sadzonki umieszcza na głębokość 3–4 cm (do około 1/3 wysokości, po usunięciu liści z tej części) we wcześniej wykonane otwory. Istotne jest, aby były dobrze osadzone (najlepiej przez lekkie dociśnięcie podłoża wokół nich). Następnie wielodoniczki (skrzynki, kuwety) ustawia się pod osłonami, na stołach lub zagonach (na macie szkółkarskiej). Zaleca się wykonanie dodatkowego niskiego tunelu foliowego, który zapewni wysoką wilgotność powietrza. Możliwe jest również ukorzenianie sadzonek bez zastosowania niskich tuneli foliowych, ale wtedy bardzo ważne jest utrzymanie wysokiej wilgotności powierza (obiekt musi być szczelny i mieć system zamgławiaczy uruchamianych cyklicznie kilka razy dziennie). Zaleca się również, aby w całym tunelu foliowym lub na jego poszczególnych zagonach ustawić sadzonki o podobnym terminie ukorzeniania oraz wymaganiach odnośnie wilgotności. Podczas ukorzeniania temperatura powietrza powinna wynosić 15–24°C, a podłoża o kilka stopni mniej.
W wypadku gatunków szybko ukorzeniających się (np. bluszczu pospolitego, suchodrzewu chińskiego i mirtolistnego, trzmieliny Fortune’a) sadzonki można umieszczać bezpośrednio w doniczkach P9, najlepiej po 3 sztuki.
Preparaty stymulujące ukorzenianie
Powstawanie korzeni przybyszowych wspomagają auksyny, które naturalnie są wytwarzane w pąkach i liściach, a później transportowane do dolnej części sadzonek. Substancje te można dostarczyć sadzonkom w różnych preparatach stosowanych do ukorzeniania (np. Floradix N, Rhizopon AA, Seradix B No 1, Ukorzeniacz AB), dostępnych w postaci proszku (talku). Podstawę sadzonki zanurza się w nim, a następnie umieszcza ją w podłożu (powinno być dobrze ubite) we wcześniej zrobiony otwór.
Pielęgnacja
Późne lato i jesień nie sprawiają dużych kłopotów w pielęgnacji ukorzeniających się sadzonek, które należy oczywiście cieniować i zamgławiać. Początkowo latem zamgławiacze powinny być uruchamiane kilka razy dziennie, ale tylko w ciepłe i upalne dni (w pozostałe sadzonki nie wymagają częstego zraszania). W miesiącach jesiennych i zimowych podlewa się je tylko co parę dni. Sadzonki należy również cieniować, zwłaszcza podczas intensywnej operacji słonecznej (zimą są szczególnie narażone na intensywne promieniowanie słoneczne, które może uszkodzić młode przyrosty).
Drzewa i krzewy iglaste
Od końca czerwca do końca lipca można sporządzać również sadzonki drzew i krzewów iglastych, przede wszystkim karłowych odmian świerków (wykorzystuje się jednoroczne przyrosty oderwane z tzw. piętką), np. świerka białego (Picea glauca): ‘Alberta Globe’, ‘Conica’, ‘Laurin’, ‘Daisy’s White’, ‘Sander’s Blue’ oraz pospolitego (P. abies): ‘Little Gem’, ‘Nidiformis’, ‘Procumbens’. Letni termin związany jest z cyklem wegetacyjnym świerków, które na przełomie czerwca i lipca kończą wzrost i wchodzą w tzw. krótki spoczynek letni (trwa on do końca lipca). Pobranie sadzonek w tym krótkim okresie sprzyja ich lepszemu ukorzenianiu w porównaniu z tymi, sporządzanymi podczas spoczynku jesiennego, zimowego i wczesnowiosennego.
Rośliny wrzosowate
Z sadzonek półzdrewniałych rozmnaża się również popularne rośliny wrzosowate. Od połowy lipca do końca sierpnia najlepiej ukorzeniają się sadzonki wrzosów (Calluna), wrzośców (Erica), brukentalii ostrolistnej (Bruckenthalia spiculifolia), dabecji kantabryjskiej (Daboecia cantabrica), pierisa japońskiego (Pieris japonica), kalmii wąskolistnej (Kalmia angustifolia), kiścienia wawrzynolistnego (Leucothoe fontanesiana) oraz modrzewnicy pospolitej (Andromeda polifolia). U wrzosów, wrzośców, brukentalii ostrolistnej, dabecji kantabryjskiej oraz modrzewnicy pospolitej pędy przeznaczone na sadzonki pobiera się, najlepiej przed kwitnieniem, z 3–6-letnich dobrze rozrośniętych roślin matecznych. Sadzonki sporządza się z pędów pod kwiatostanem (możliwe jest również korzystanie z sadzonek wierzchołkowych), z których należy usunąć części z pąkami kwiatowymi lub kwiatami oraz dolne liście (do 1/3 długości). Powinny mieć one około 3–5 cm długości.
Dokładny termin pobierania sadzonek zależy od wielu czynników, przede wszystkim od przebiegu pogody. Trafienie w okres optymalny powoduje, że stężenie endogennych auksyn jest wystarczające do wytworzenia korzeni przybyszowych bez konieczności stosowania dodatkowych stymulatorów. Rośliny wrzosowate dobrze ukorzeniają się w mieszaninie torfu wysokiego i piasku w proporcji 4 : 1 lub 5 : 1. Jeśli sadzonki są wystarczająco zdrewniałe, trwa to około 2–5 tygodni. Pojemniki z sadzonkami umieszcza się na zagonach w tunelu foliowym lub w szklarni w mnożarce. Pielęgnacja przebiega podobnie jak w wypadku innych roślin. U pierisa japońskiego, kalmii wąskolistnej najlepiej ukorzeniają się sadzonki wierzchołkowe, tzw. przyrosty jednoroczne, natomiast u kiścienia wawrzynolistnego, którego przyrosty jednoroczne są długie, tnie się je na odcinki 1–4-węzłowe.
Przykłady krzewów liściastych, które można rozmnażać z sadzonek półzdrewniałych
barwinek mniejszy (Vinca minor), barwinek większy (V. major), berberys brodawkowaty (Berberis verruculosa), berberys Gagnepaina (B. gagnepainii), berberys Julianny (B. julianae), berberys pośredni (Berberis x media), bluszcz pospolity (Hedera helix), brukentalia ostrolistna (Bruckenthalia spiculifolia), bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens), dabecja kantabryjska (Daboecia cantabrica), Hebe (Hebe), irga Dammera (Cotoneaster dammeri), irga wierzbolistna (C. salicifolius), kalina Burkwooda (Viburnum x burkwoodii), kalina ‘Pragense’ (V. ‘Pragense’), kalina sztywnolistna (V. rhytidophyllum), kalmia wąskolistna (Kalmia angustifolia), kiścień wawrzynowy (Leucothoe fontanesiana), laurowiśnia wschodnia (Prunus laurocerasus), ligustr jajolistny (Ligustrum ovalifolium), mahonia pospolita (Mahonia aquifolium), mahonia rozłogowa (M. repens), modrzewnica pospolita (Andromeda polifolia), ognik szkarłatny (Pyracantha coccinea), ostrokrzew kolczasty (Ilex aquifolium), ostrokrzew Meservy (I. x meserveae), ożanka właściwa (Teucrium chamaedrys), pieris japoński (Pieris japonica), runianka japońska (Pachysandra terminalis), suchodrzew chiński (Lonicera pileata), suchodrzew mirtolistny (L. nitida), trzmielina Fortune’a (Euonymus fortunei), wawrzynek główkowaty (Daphne cneorum), wrzos (Calluna), wrzosiec (Erica).
Artykuł pochodzi z numeru 4/2013 dwumiesięcznika „Szkółkarstwo”
