Interesującą deserową odmianę porzeczki czarnej po raz pierwszy zobaczyłem podczas mojego pobytu w Banku Genów w Corvallis w USA (Oregon). Odmiana ta wyselekcjonowana została z populacji siewek dziko rosnącej porzeczki wonnej (Ribes odoratum) przez R. W. Crandall w Newton, w stanie Kansas, około 1888 roku. Jedenaście lat później wpisano ją na listę odmian rekomendowanych przez Amerykańskie Stowarzyszenie Pomologiczne. 'Crandall’ przez wiele lat nie zdobyła jednak dużej popularności w USA. Hedrick w 1925 roku opisując ją podał, iż ma ona owoce o grubej skórce i nieprzyjemnym smaku. Można zgodzić się częściowo z opinią, że skórka owoców jest trochę grubsza niż u innych odmian uprawnych porzeczki czarnej, lecz smak owoców oceniany jest jako bardzo dobry. 'Crandall’ nie jest odmianą licencjonowaną.
Krewna porzeczki złotej
Porzeczka wonna, od której wywodzi się odmiana 'Crandall’, taksonomicznie zaliczana jest do rodzaju Ribes, podobnie jak dobrze znana w Polsce porzeczka złota (Ribes aureum). Rośliny obu gatunków kwitną wcześnie na wiosnę. Płatki kwiatowe są koloru żółtego, pylniki mają czerwonopomarańczowe zabarwienie (fot. 1).
Krzewy o pokroju wzniesionym i wysokości do 2,5 metra wytwarzają u nasady liczne jednoroczne pędy. Naturalnym stanowiskiem porzeczki wonnej są tereny na wschód od Gór Skalistych (środkowe stany USA), natomiast porzeczka złota pochodzi z zachodnich rejonów Stanów Zjednoczonych. Oba gatunki wykorzystywane są tam jako krzewy ozdobne oraz podkładki do szczepienia plennych form porzeczek i agrestu.
Odporność na choroby
Krzewy odmiany 'Crandall’ dorastają do 2 m wysokości i wydają wiele pędów jednorocznych. Rośliny wykazują dużą polową odporność na amerykańskiego mączniaka agrestu, antraknozę (opadzinę) liści porzeczek oraz rdzę wejmutkowo-porzeczkową, nawet w warunkach sprzyjających rozwojowi patogenów i infekowaniu innych odmian porzeczki czarnej. Niestety, kwiaty, a także pędy, mogą być uszkadzane przez przymrozki wiosenne i szarą pleśń w czasie kwitnienia krzewów, co powoduje ich zamieranie.
Inne zalety odmiany
Odmiana 'Crandall’ plonowała na średnim poziomie w warunkach klimatycznych zachodnich rejonów USA. Wytwarzała duże, atrakcyjne owoce, barwy granatowoczarnej, o gładkiej i błyszczącej skórce (fot. 2). Masa jagody wynosiła przeciętnie 2,2 g i była prawie dwukrotnie większa niż u odmiany 'Ben Lomond’ (tabela).
Miąższ owoców odmiany 'Crandall’ jest żółtobiały, mało soczysty, bardzo słodki, nie posiadają one zapachu charakterystycznego dla porzeczki czarnej. Nasiona są nieliczne, słabo wyczuwalne podczas jedzenia, krótkie grona owocowe zawierają średnio do sześciu jagód. Owoce nadają się do spożycia w stanie świeżym, a także do produkcji różnych przetworów.
’Crandall’ jest dosyć popularna w USA, jednak nieznana i nierozpowszechniona w Europie, w tym także w Polsce. Ze względu na duże, atrakcyjne owoce, znaczną odporność roślin na choroby grzybowe liści, a także duże żółte kwiaty 'Crandall’ może być polecana do nasadzeń w ogrodach działkowych i przydomowych (fot. 3). Odmiana ta została zamówiona w USA i sprowadzona do ISK w Skierniewicach. Wykorzystana będzie w pracach hodowlanych jako wartościowe źródło genów niektórych cech użytkowych porzeczki czarnej, szczególnie dla typu deserowego.
