W produkcji krzewów róż metoda kultur tkankowych może być wykorzystywana do masowego i niezależnego od pory roku rozmnożenia nowych linii hodowlanych, produkcji materiału wyjściowego na mateczniki podkładek oraz odmian uprawnych (do pozyskiwania sadzonek) oraz do uzyskiwania roślin wolnych od wirusów. Tradycyjne metody rozmnażania róż polegają na okulizacji odmian na siewkach podkładek. Te ostatnie na ogół różnią się pokrojem i siłą wzrostu. Rozmnażanie podkładek metodą kultur tkankowych, poprzez pąki kątowe gwarantuje identyczność uzyskanych w ten sposób roślin. Rośliny mateczne wyprodukowane in vitro są źródłem sadzonek podkładek wolnych od patogenów, plennych i bardzo żywotnych, wyjątkowo szybko się ukorzeniających oraz łatwo się zrastających ze zrazem, a ponadto w czasie krótszym niż te otrzymane metodami tradycyjnymi.
W Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa selekcjonowano w latach 80. ubiegłego wieku siewki podkładek róż ze względu na przydatność dla szkółkarzy. Najkorzystniejsze genotypy typowano do rozmnażania wegetatywnego. Z wyselekcjonowanych osobników zainicjowano kultury in vitro i opracowano metodę efektywnego mikrorozmnażania czterech podkładek róż, które należą do najczęściej używanych przez szkółkarzy w produkcji krzewów róż na świecie. Na podstawie doświadczeń można już zaproponować metodę mikrorozmnażania podkładek róż przydatną do wykorzystania w praktyce przez produkcyjne laboratoria in vitro, producentów podkładek i krzewów róż, którzy mogą też rozszerzyć swoją ofertę o podkładki przydatne do szczepienia róż szklarniowych.
Podkładki
Rosa canina (róża dzika) 'Inermis’ odznacza się dużą odpornością na mróz, a także na choroby i szkodniki oraz silnym wzrostem. Tworzy wyjątkowo zdrowy i silny system korzeniowy oraz bardzo dobrze zrasta się z wieloma odmianami. Krzewy tej podkładki prawie nie mają kolców („inermis” znaczy bezbronna) — jest dobra dla róż wielkokwiatowych produkowanych w szklarniach, róż wielokwiatowych oraz pnących.
Rosa multiflora (syn. R. polyantha), czyli róża wielokwiatowa, jest krzewem o długich pędach, osiągającym wysokość do 3 m. Tworzy system korzeniowy silnie rozwinięty, ale niegłęboki. W szkółkarstwie ma znaczenie jako podkładka dla róż pnących, wielokwiatowych i szklarniowych.
Rosa indica 'Major’ (syn. R. chinensis 'Major’) jest podkładką o silnym wzroście, tworzącą długie i mocne pędy.
W zimie nie wchodzi w okres spoczynku, przez co szczepione na niej odmiany róż szklarniowych plonują obficie przez cały rok.
Rosa manetti to podkładka wyselekcjonowana we Włoszech z populacji siewek otrzymanych ze skrzyżowania R. odorata z R. gallica. Odznacza się silnym wzrostem i głębokim systemem korzeniowym. Jej cechą charakterystyczną jest ciągły wzrost, bez okresu spoczynku. Z tego powodu jest przydatna do szczepienia róż szklarniowych produkowanych w zimie. W naszym klimacie nie zawiązuje nasion.
Etapy mikrorozmnażania
Mikrorozmnażanie składa się z czterech etapów: inicjacji kultury pędowej, mnożenia pędów, ukorzeniania ich oraz aklimatyzacji do warunków szklarni. Na efektywność takiego rozmnażania wpływają przede wszystkim cechy genotypowe roślin, rodzaj i stężenie regulatorów wzrostu, skład mineralny pożywki oraz czynnik ją zestalający.
Kultury podkładek róż inicjowano wiosną z wierzchołków pędów. Po odkażaniu powierzchniowym wykładano je na zestaloną agarem pożywkę inicjalną, która zawierała 50% standardowej dawki soli Murashige’a i Skooga (MS) z dodatkiem sacharozy, witamin, inozytolu, benzyloaminopuryny (BAP) oraz albuminy mlecznej.
Po okresie stabilizacji kultury pędy przenoszono na pożywkę do rozkrzewiania róż (MS, witaminy, inozytol, sacharoza, BAP, kwas giberelinowy — GA3, kwas indolilooctowy — IAA). Badane podkładki reagowały odmiennie na standardowe warunki mnożenia róż in vitro i metodę tę w szczegółach należało dopasować do wymagań poszczególnych genotypów poprzez zmianę stężenia regulatorów wzrostu i rodzaju agaru oraz dodatek substancji przeciwdziałających wytwarzaniu etylenu przez tkanki roślin. W wyniku doświadczeń poznano warunki, w których uzyskiwano największą liczbę pędów róż wysokiej jakości (przydatnych do dalszego rozmnażania i ukorzeniania) — 4–6 nowych sztuk z jednego eksplantatu po 4 tygodniach kultury (fot. 1).
Pędy o długości ponad 1 cm przenoszono na pożywkę do ukorzeniania zawierającą 50% standardowej dawki soli MS, witaminy, inozytol, kwas indolilomasłowy (IBA), sacharozę oraz witaminę B2. Po 4 tygodniach ukorzeniało się 95–100% pędów (fot. 2) — dotyczyło to wszystkich wymienionych podkładek.
Sadzono je następnie do multiplatów napełnionych mieszaniną torfu i perlitu (2 : 1) i aklimatyzowano w szklarni. Przestrzegając zasad obowiązujących na tym etapie (cieniowanie, zraszanie, ochrona przed chorobami i szkodnikami) po 4 tygodniach (fot. 3) otrzymywano 80% zaaklimatyzowanych roślin.