Pięć lat ośrodka elitarnego materiału szkółkarskiego

Autorzy: dr Bolesław Czarnecki, dr Stanisław Piotrowski

Archiwum Szkółkarstwa

W tym roku mija 5 lat od utworzenia Ośrodka Elitarnego Materiału Szkółkarskiego (OEMS) w Prusach, który powstał na wyodrębnionej części tamtejszego Sadowniczego Zakładu Doświadczalnego. OEMS gospodaruje na 61 ha. Posiada szklarnie owadoszczelne (karkasy) o powierzchni 5000 m2, laboratoria — do wykonywania testów ELISA (wykrywania wirusów) oraz mikrorozmnażania roślin, komory fitotronowe do przeprowadzania termoterapii roślin, chłodnię do przechowywania materiału roślinnego.

Nadzór nad ośrodkiem sprawuje dyrektor Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa. Organem opiniodawczym i doradczym dyrektora jest Rada Programowa Ośrodka. W skład rady wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Głównego Inspektoratu Inspekcji Nasiennej, Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych, uczelni rolniczych, stowarzyszeń szkółkarzy i sadowników oraz Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa.

Podstawowe zadania

Celem działalności ośrodka jest uzyskiwanie, zachowanie i rozmnażanie roślin sadowniczych wolnych od chorób wirusowych i fitoplazmatycznych oraz dostarczanie wyjściowego materiału w postaci zrazów, podkładek, sadzonek, drzewek do dalszego rozmnażania w szkółkach.
Wyjściowy materiał szkółkarski przygotowywany jest w OEMS zgodnie z metodami i zasadami opracowanymi przez Europejską i Śródziemnomorską Organizację Ochrony Roślin (EPPO) oraz przepisami krajowymi. Rada Główna EPPO określiła w 1990 roku definicję materiału wolnego od wirusów (WW). Tak oznakowany materiał (drzewka, podkładki, nasiona) musi być wolny od wszystkich wirusów oraz wiroidów i mikoplazm naturalnie występujących na danym gatunku roślin. Materiał wyjściowy ma być ponadto utrzymywany w warunkach zabezpieczających przed ponowną infekcją. Drzewka czy podkładki importowane z krajów niepodlegających EPPO muszą być również przetestowane na obecność wszystkich wirusów występujących w regionie, z którego pochodzi materiał.
Materiał testowany na wirusy (TW) winien być wolny tylko od wyszczególnionych najważniejszych chorób wirusowych i wirusopodobnych, porażających dany gatunek. Sposób otrzymania i utrzymania tego materiału jest taki sam, jak wolnego od wirusów.

Przygotowanie materiału wyjściowego

Odbywa się ono w OEMS według kilkuetapowego schematu:
– Uzyskiwanie roślin wolnych od wirusów i tworzenie kolekcji roślin superelitarnych drogą selekcji, termoterapii i mikrorozmnażania.
– Utrzymywanie kolekcji odmian superelitarnych w warunkach uniemożliwiających wtórne porażenie wirusami (rośliny rosną w pojemnikach umieszczonych w owadoszczelnych szklarniach).
– Produkcja zrazów, podkładek i sadzonek do dalszego rozmnażania w szkółkach (przygotowuje się też pewne ilości drzewek do sadów zraźnikowych i nasiennych).
Materiał roślinny w OEMS jest systematycznie lustrowany, a także testowany na obecność chorób wirusowych i fitoplazmatycznych oraz innych patogenów, uwzględnionych w obowiązujących wymaganiach. Podlega on też ocenie pomologicznej w celu eliminowania roślin nietypowych dla danej odmiany. W tych pracach OEMS korzysta z pomocy Pracowni Wirusologii i Zakładu Oceny Odmian Roślin Sadowniczych ISK w Skierniewicach. Materiał szkółkarski wyprodukowany w OEMS i przeznaczony do sprzedaży jest kwalifikowany przez komisję powoływaną przez Główny Inspektorat Inspekcji Nasiennej.

Elitarna kolekcja

Utrzymywana w OEMS kolekcja wolnych od wirusów roślin superelitarnych jest podstawowym źródłem materiału wyjściowego do dalszego rozmnażania. Liczy ona obecnie 152 odmiany różnych gatunków roślin sadowniczych i podkładek. Ponadto prowadzi się prace z ponad 50 nowymi odmianami. Są to rośliny o nieustalonym statusie zdrowotnym lub porażone wirusami i fitoplazmami, od których należy ten materiał uwolnić (pozbycie się wirusów z jednej jabłoni, wraz z wykonaniem wszystkich niezbędnych badań, wymaga co najmniej 5, 6 lat).
Odmiany krajowe oraz zagraniczne niechronione wyłącznym prawem właściciela, wpisane do Rejestru Odmian, utrzymywane są w OEMS bezpłatnie, gdyż finansuje to Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Odmiany zagraniczne, chronione wyłącznym prawem mogą być utrzymywane w OEMS, ale na koszt ich właściciela. Podobnie, odmiany spoza Rejestru Odmian oraz pojedyncze rośliny mogą być uwalniane od wirusów i następnie utrzymywane w OEMS na koszt zgłaszającego.
W OEMS można kupić podkładki wegetatywne drzew owocowych do zakładania matecznych plantacji reprodukcyjnych, zrazy, drzewka do sadów zraźnikowych i nasiennych oraz sadzonki malin (elita), a także truskawek (superelita). Zrazy przeznaczone są w pierwszej kolejności dla szkółek produkujących drzewka zraźnikowe i tylko nadwyżki sprzedaje się pozostałym szkółkom. W tym sezonie (1999/2000) cały materiał rozmnożeniowy został już sprzedany lub jest zarezerwowany.

Coraz większa produkcja

Najwięcej zamówień dotyczy podkładek wegetatywnych jabłoni (’M 26′, 'M 9′, 'P 60′). W związku z tym OEMS nie może na bieżąco realizować tych zamówień, mimo iż produkcja podkładek wzrosła w ciągu pięciu lat z 47 tys. do 540 tys. sztuk.
Obecnie trwa w matecznikach i sadach zraźnikowych wymiana roślin nietestowanych (NT) na rośliny wolne od wirusów (WW).
Według danych Głównego Inspektoratu Inspekcji Nasiennej, w sezonie 1999/2000 podkładki jabłoni ze statusem WW stanowiły już w polskich szkółkach ponad 50% ogólnej liczby zakwalifikowanych (patrz str. 18). W kraju produkuje się także dostateczną liczbę zdrowych zrazów większości odmian drzew owocowych. Niestety, bardzo dużo wytwarza się jeszcze podkładek generatywnych z nasion niewiadomego pochodzenia. Tymczasem OEMS od ubiegłego roku dysponuje zdrowym materiałem wyjściowym do zakładania sadów nasiennych. Ośrodek może więc wyprodukować każdą ilość takich drzewek, jeżeli będzie na nie zapotrzebowanie. Trzeba podkreślić, że w najbliższej przyszłości przepisy będą dopuszczać pozyskiwanie nasion do produkcji podkładek generatywnych tylko z kwalifikowanych sadów nasiennych wolnych od chorób wirusowych.

Brak postów do wyświetlenia

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.