Produkcja drzewek moreli

Produkcja owoców moreli w Polsce ograniczana jest przez wiosenne przymrozki, mogące w niektórych latach zniszczyć większość kwiatów tych drzew. Osoby decydujące się na uprawę moreli wpisują jednak takie ryzyko w koszty produkcji. Stosunkowo wysoka opłacalność produkcji owoców tego gatunku powoduje jednocześnie, że wielu sadowników szukając gatunków alternatywnych dla jabłoni czy grusz coraz częściej decyduje się na zakładanie sadów brzoskwiniowych czy morelowych. I tak co roku obserwuje się zwiększone zainteresowanie uprawą tych gatunków.

 

Wielkość produkcji

 

Produkcja drzewek moreli wynosiła w ciągu ostatnich 6 lat od 141 000 do 195 000 sztuk (tab. 1). Drzewek sadzonych w sadach i ogrodach jest prawdopodobnie znacznie więcej.

 

Podkładki

Jako podkładki dla moreli powszechnie wykorzys­tywane są siewki ałyczy. Ałycza jest dobrze przystosowana do naszych warunków klimatycznych i glebowych. Drzewa na niej szczepione rosną silnie. Głównym jej mankamentem jest niecałkowita zgodność fizjologiczna z odmianami moreli. Typowe objawy to wyłamywanie się drzewek w szkółce, zgrubienia i spękania kory w miejscu szczepienia, wyłamywanie się drzew w sadzie w czasie letnich burz czy silnych wiatrów (fot. 1). Mankamentem ałyczy jest także tworzenie odrostów korzeniowych. Prowadzone od lat próby jej selekcji przyniosły wprawdzie pierwsze rezultaty (do krajowego Rejestru Odmian wpisane zostało kilka selekcyjnych typów ałyczy: 'Agata’, 'Amelia’, 'Anna’ i 'Alina’), ale nie została dotychczas przebadana przydatność tych podkładek dla moreli. Nie wiadomo także, czy drzewa na nich zaszczepione będą tworzyć odrosty korzeniowe. Stwierdzono jedynie, że wykazują wysoki stopień zgodności z uprawnymi odmianami śliwy.

Niektóre szkółki produkują także drzewka na siewkach 'Węgierki Wangenheima’ i siewkach nasiennych uprawnych odmian moreli (’Somo’, 'Wczesna z Morden’). Siewki nasiennych odmian moreli, np. czeskie 'M-VA-1′, 'M-VA-2′, 'M-VA-3′ nie są dotychczas wykorzystywane. Siewki odmian brzoskwini stosowane dla moreli w niektórych krajach Europy Zachodniej (np. Francji), takie jak 'Rubira’, 'Montclar’, 'GF 305′, nie zostały przebadane w naszych warunkach.

Wegetatywne podkładki śliwowe nie są produkowane, bo ich mateczniki szybko poraża szarka. Nie ma, niestety, skarlających podkładek dla moreli przydatnych dla warunków klimatycznych Polski. Przebadania wymaga podkładka nowszej generacji — 'VVA’.

Dwuletni cykl produkcyjny

Podobnie jak brzoskwinie, drzewka moreli są zwykle produkowane w cyklu dwuletnim. W pierwszym roku okulizuje się siewki ałyczy, moreli, 'Węgierki Wangenheima’ lub podkładki wegetatywne, w drugim roku z założonych oczek uzyskuje się drzewka, tak zwane okulanty.

W szkółce wiosną sadzi się podkładki w rzędy odległe co 80–100 cm, zależnie od posiadanego sprzętu i systemu uprawy. Zalecana rozstawa w rzędzie wynosi 20 cm, chociaż wielu szkółkarzy sadzi podkładki gęściej i uzyskuje w przypadku przyjęcia wszystkich oczek słabszy materiał szkółkarski. Tworząca silne, sztywne i proste pędy 'Early Orange’ nie stwarza w szkółce problemów, natomiast odmiany o rozłożystej koronie — 'Wczesna z Morden’ czy 'Harcot’ — mogą wymagać podpór bambusowych dla uformowania prostych drzewek.

Najlepszym i najczęściej praktykowanym sposobem szczepienia jest okulizacja na przystawkę. Nacięcie na podkładce powinno mieć kształt regularnej, odwróconej litery U. Podobnego kształtu tarczkę wycina się ze zraza, umieszcza na podkładce i niezwłocznie obwiązuje paskiem folii, aby nie wysychała (fot. 2). Okulizacja metodą za korę wychodzi z użycia, ze względu na gorsze przyjęcia oczek i otrzymywanie słabszego materiału szkółkarskiego. Folia z podkładek zdejmowana jest po 5 tygodniach. Pozostawianie folii na zimę nie jest polecane, ponieważ pod paskiem utrzymuje się wysoka wilgotność, co może sprzyjać rozwojowi chorób. Wiosną, w drugiej połowie kwietnia, można wykonać poprawki metodą okulizacji na przystawkę zawiązując tarczkę w ten sposób, aby oczko pozostało odkryte.

Drzewka moreli mogą być produkowane metodą czopową i bezczopową. W metodzie bezczopowej podkładka ścinana jest tuż nad oczkiem nieco skośnie, ze spadkiem od strony oczka. Powstałe rany powinny być zabezpieczone przed wysychaniem i porażeniem przez choroby grzybowe pastą Funaben 03 PA, Dendromal 03 PA lub farbą emulsyjną z 1% dodatkiem preparatu Topsin M 500 SC.

Wiosną trzeba wykonać kilkakrotnie czyszczenie czopów, czyli usuwać pędy wyrastające z podkładki i konkurujące z pędem wyrastającym z zaszczepionego oczka (fot. 3, 4).

Następnie trzeba także usuwać boczne pędy wyrastające na okulancie do wysokości około 50 cm. Czopy wycina się nie później niż w połowie lipca, wtedy do końca sezonu wegetacyjnego rany prawie całkowicie się zagoją.

Drzewka wykopywane powinny być sortowane i dystrybuowane pod koniec października. Liś­cie obrywa się ręcznie lub usuwa chemicznie przy użyciu defoliantów. Morele są wrażliwe na przedawkowanie defoliantów. Zbyt duża koncentracja preparatu może spowodować intensywne wycieki gumy z pędów i eliminację materiału ze sprzedaży.

Jednoroczny cykl produkcji

Drzewka moreli mogą być również wyprodukowane w cyklu jednorocznym w pojemnikach. Do pojemników sadzi się podkładki z oczkami, podkładki zaszczepione w ręku zrazem (fot. 5) lub same podkładki, które są później szczepione pojedynczym oczkiem metodą na przystawkę. Uzyskane drzewka nie są tak silne, jak te uzyskane w cyklu dwuletnim w szkółce. Drzewka produkowane w pojemnikach zakładają jednak na bocznych pędach pąki kwiatowe, co rzadko spotyka się na okulantach.

Możliwe jest także wyprodukowanie drzewek w cyklu jednorocznym w szkółce. Podkładki z ocz­kami (założonymi na najgrubszych siewkach w szkółce siewek lub na dwuletnich podkładkach w szkółce drzewek) wykopywane są późną jesienią i przechowywane przez zimę w piwnicy szkółkarskiej. Na wiosnę trafiają do szkółki. Przy zapewnieniu roślinom optymalnych warunków wzrostu jesienią uzyskuje się dorodne drzewka — im silniejsze (grubsze) są podkładki, tym lepszy materiał szkółkarski się uzyskuje (tab. 2).

^a  oczka założono na dwuletnich siewkach moreli
* I wybór — drzewka o wysokości ponad 120 cm i średnicy pnia ponad 15 mm

Autor: dr Tadeusz Jakubowski