Sprawcami tej choroby są grzyby należące do rodzaju Coleosporium, w Polsce najczęściej występuje gatunek C. tussilaginis. Jest to rdza pełnocyklowa, dwudomowa, dla której pierwszym gospodarzem są różne 2- i 3-igielne gatunki sosny, ale najczęściej wymienianym jest Pinus silvestris.
Na sośnie grzyb formuje dwa typy zarodników: spermacja oraz ecjospory. Drugim gospodarzem są różne gatunki roślin z rodziny złożonych (między innymi starzec zwyczajny) rosnące w najbliższym otoczeniu szkółki. Na drugim gospodarzu grzyb wytwarza kolejne typy zarodników: urediniospory oraz teliospory. Jeśli choroba występuje w szkółce w dużym nasileniu, powoduje silne zahamowania wzrostu roślin oraz obniża ich jakość.
Cykl rozwojowy i objawy
Pełny cykl rozwojowy rdzy pęcherzykowatej przebiega w ciągu jednego roku. Pod koniec lata lub jesienią dochodzi do zakażenia igieł sosny przez zarodniki podstawkowe, tzw. bazydiospory, formowane w teliosporach. Jednak zauważalne objawy choroby pojawiają się dopiero wiosną, w kwietniu lub w maju. Na igłach pojawiają się wówczas chlorotyczne, następnie żółknące plamy, a pod skórką, w tych miejscach, formowane są spermogonia (w nich skupienia zarodników – spermacji), zwykle niezauważalne. Następnie w miejscach infekcji powstają białe, wypukłe, kolumnowego lub językowatego kształtu, ecja – skupienia zarodników ognikowych – ecjospor. Mają one wysokość około 0,5-1,5 mm i na igłach występują zazwyczaj pojedynczo lub po kilka sztuk (fot.). Z chwilą, gdy ecjospory osiągną dojrzałość, biała osłonka ecjów pęka, a pylące zarodniki (widoczne również na powierzchni igły) porywane są przez prądy powietrza i przenoszone na liście drugiego gospodarza. Od kwietnia do końca lata trwa proces formowania i uwalniania zarodników. Pod koniec lata, na żółtych lub brązowych plamach, a niekiedy w miejscach po ecjach, pozostają tylko drobne blizny. Chore igły sosny najczęściej żółkną, ale niekiedy mogą pozostawać zielone. W ciągu kilku dni od zakażenia drugiego gospodarza pojawiają się na dolnej stronie jego liści pomarańczowe brodawki – uredinia, a w nich kolejny typ zarodników – urediniospory. Te ostatnie dokonują ponownego zakażenia tego samego (czyli drugiego) gospodarza i zwiększają nasilenie objawów choroby. W końcu lata oraz jesienią obok urediniów formowane są brązowe telia o średnicy około 1 mm – w nich znajdują się teliospory, które bezpośrednio kiełkują w podstawki, a na nich powstają bazydiospory. Zarodniki te, porywane przez prądy powietrza i przenoszone na sosnę, dokonują zakażenia igieł. Infekcji ulegają igły w różnym wieku, ale najczęściej te, które znajdują się na tegorocznych pędach. Częste opady deszczu oraz temperatura powietrza około 20 st. C sprzyjają kiełkowaniu wszystkich typów zarodników oraz zakażeniu roślin. Na żywych igłach sosny grzybnia zachowuje żywotność przez 2, 3 lata. Zimować mogą również uredinia na drugim gospodarzu.
Zapobieganie i zwalczanie
– Ze szkółek oraz ich sąsiedztwa należy usuwać chwasty z rodziny złożonych (Asteraceae). – Jeśli choroba występuj w szkółce, trzeba od końca lata opryskiwać gatunki sosny, na których jest notowana, dwukrotnie w odstępie 3-4 tygodniowym stosując: Bravo 500 SC (0,2%), Clortosip 500 SC (0,2%) oraz różne formy preparatów Dithane lub Penncozeb (0,25-0,35%), aby zapobiec zakażeniu igieł. – Wiosną, po zaobserwowaniu ecjów, sosny należy opryskiwać 2-, 3-krotnie co 10 lub 14 dni stosując przemiennie: Baycor 300 EC (0,2%), Bayfidan 250 EC (0,05%), Domark 100 EC (0,05%), Saprol 190 EC (0,15%), Score 250 EC (0,05%).
