Metasekwoja chińska pochodzi z pogranicza Syczuanu i Hubei. Do 1941 roku uważano ją za gatunek wymarły, znany jedynie ze skamienielin. Pierwszych materiałów zielnikowych dostarczył w 1944 r. leśniczy Tsang Wang do Nankinu, gdzie oznaczył ją dr W. C. Cheng. Znaleziony gatunek otrzymał nazwę Metasequoia glyptostroboides Hu et Cheng. Dwa lata później w rejon naturalnego występowania metasekwoi wyruszyła ekspedycja naukowa, finansowana przez Amerykanów. Zebrane wtedy nasiona rozesłano do kilku ogrodów botanicznych w Stanach Zjednoczonych i Europie. Do Polski pierwsze nasiona dotarły w 1948 roku z Londynu, a otrzymane z nich siewki posadzono w Krakowie, Warszawie i Kórniku. Z późniejszych partii nasion uzyskano więcej drzew, które rozprowadzono po kilku następnych krajowych ogrodach botanicznych i arboretach.
Opis gatunku
Metasekwoja chińska jest drzewem szybko rosnącym (drugi po modrzewiu najszybciej rosnący gatunek z uprawianych u nas roślin nagozalążkowych). W Polsce dorasta do około 30 m wysokości, w Chinach — nawet do 50 m. Pień jest strzelisty (u nasady rozszerzony), z przewodnikiem widocznym do samego wierzchołka. Gatunek ten tworzy charakterystyczne listwowe korzenie, przypominające przypory. Kora na pniu jest dość gruba, jasnobrązowa, od wewnątrz pomarańczowa, łuszcząca się strzępiasto wzdłuż pnia. Dość ażurowa i regularna, stożkowata korona zmienia kształt w zależności od stanowiska — na wilgotnych jest wąska, na bardziej suchych — szeroka do kopulastej.
Pędy zakończone pąkiem drewnieją na zimę oraz umożliwiają wzrost drzewa, te pozbawione pąka są krótkie (do 10–15 cm długości) i opadają przed zimą wraz z igłami. Ustawione na pędzie naprzeciwlegle igły, długości około 2 cm (u młodych roślin do 6–7 cm) i szerokości 2–3 mm, są równowąskie, na wierzchołku krótko zaostrzone, niekłujące, jasnozielone (fot. 1). Jesienią zmieniają barwę na żółtą do brązowej i opadają. Dość duże pąki (do 3–4 mm długości) są zaokrąglone, a na pędzie ustawione naprzeciwlegle (odstają od niego prawie prostopadle).
Metasekwoje kwitną w maju (w Polsce tylko nieliczne drzewa, a zawiązywane przez nie nasiona są w większości przypadków płonne — jesli kiełkują, to w małym procencie). Kwiaty męskie zebrane są w wiechowate lub kłosowate, zwisające kwiatostany; żeńskie w formie małych, okrągłych szyszek z 20–30 parami tarczkowatych łusek ułożonych naprzeciwlegle tworzą się na końcach krótkich ulistnionych pędów bocznych. Okrągłe szyszki, o średnicy 2–2,5 cm, zwisające na dość długich „szypułach” (ok. 5 cm), dojrzewają w pierwszym roku, wysypują nasiona i opadają. Nasiona są drobne — mają około 2 mm długości — obustronnie oskrzydlone, ułożone po 5–9 sztuk na łusce nasiennej.
Przygotowanie i siew nasion
W jednym gramie znajduje się 310–340 suchych nasion (100 sztuk waży średnio 0,31 grama). Świeże nasiona kiełkują w 90–95%. Zdolność kiełkowania zachowują do 3 lat, ale procent wschodów znacznie się obniża w miarę upływu czasu. Nasiona metasekwoi nie wymagają stratyfikacji. Kiełkują po około 14 dniach od wysiania, natomiast moczone w wodzie o temperaturze 30°C (przez 24–48 godz.) — po 10–12 dniach. Siewki tego gatunku są często porażane przez zgorzel podstawy siewek i inne choroby pochodzenia odglebowego. Można temu zapobiegać używając do wysiewu odkażonego podłoża lub zaprawiając nasiona preparatami grzybobójczymi (np. Penncozeb 80 WP, Previcur 607 SL).
Nasiona najlepiej wysiewać do skrzynek, w podłoże składające się z rozdrobnionego torfu wysokiego, piasku i perlitu w stosunku objętościowym 1 : 1 : 1. Nasiona wysiewa się w skrzynkach rzutowo, w miarę równomiernie, i przykrywa cienką, 1–2-milimetrową warstwą gruboziarnistego piasku. Podłoże przed wysiewem powinno być nawilżone do około 80% pełnej pojemności wodnej. Nasiona kiełkują szybciej, jeśli skrzynki przykryte są szybą lub znajdują się w pomieszczeniu o bardzo dużej wilgotności powietrza, utrzymywanej, na przykład, przez automatyczne zamgławianie. Jeśli nie ma takich możliwości, należy podłoże systematycznie zraszać lub podlewać konewką z sitkiem o małych otworach. Takie warunki trzeba utrzymywać do czasu, gdy większość nasion wykiełkuje, potem skrzynki z siewkami przenosi się do szklarni, gdzie wilgotność powietrza jest mniejsza. To postępowanie pozwala zapobiec wystąpieniu szarej pleśni, która bardzo dobrze się rozwija w warunkach optymalnych do kiełkowania nasion i może całkowicie zniszczyć siewki. Należy spełnić jeszcze jeden warunek, aby kiełkowanie nasion metasekwoi było pewne i szybkie — utrzymywać temperaturę 18–24°C. W niższej nasiona także będą kiełkowały, ale nierównomiernie. Nasiona można wysiewać — w zależności od przebiegu pogody — w drugiej połowie kwietnia lub w maju, żeby niepotrzebnie nie powiększać kosztów produkcji poprzez ogrzewanie pomieszczeń przeznaczonych do rozmnażania. Pomieszczenia ogrzewane pozwalają jednak otrzymać w krótszym okresie silniejszy i większy materiał — z wysiewu w końcu lutego lub w marcu. Trzeba zarazem zdawać sobie sprawę, że w razie spadku temperatury poniżej 0°C siewki metasekwoi zginą.
Pielęgnacja siewek
Do pikowania siewek przystępuje się, gdy oba liścienie w pełni się rozwiną u wszystkich roślin (fot. 2). Jeśli nasiona były wysiane rzadko, pikowanie można przełożyć na okres, gdy młode rośliny wytworzą już 2–3-centymetrowy pęd. Dalsze opóźnianie tej czynności jest jednak niewskazane, gdyż może przerwać wzrost siewek. Rośliny z marcowego terminu osiągają do jesieni wysokość 20–30 cm, wysiewane w maju — 10–15 cm, a w czerwcu — już tylko 3–5 cm.
System korzeniowy metasekwoi jest silnie rozbudowany, ale korzenie (szczególnie szkieletowe) są bardzo kruche. Lepiej więc przesadzać małe rośliny bezpośrednio do doniczek. Jeżeli jednak pikuje się siewki do skrzynek lub bezpośrednio do gruntu (w tunelu), to zaleca się zachować rozstawę 7 x 7 cm do 8 x 8 cm. Doniczki powinny mieć średnicę 5–6 cm, gdyż w zbyt dużych silnie rozwija się system korzeniowy, a wzrost części nadziemnej jest zahamowany. Do uprawy należy używać przewiewnego, niezbyt ciężkiego podłoża, z dużą zawartością substancji organicznej, o dobrych właściwościach sorpcyjnych oraz pH 5,5–6,0.
Metasekwoja, jako drzewo szybko rosnące, wymaga systematycznego nawożenia w czasie wegetacji. Podawanie azotu należy jednak zakończyć do połowy czerwca, aby siewki przed zimą zdrewniały, co jest niezbędnym warunkiem ich dobrego przezimowania. W sierpniu dodatkowo nawozi się je potasem — w uprawach pojemnikowych przeważnie roztworem wodnym siarczanu potasu (0,1%), a w polowych — tym samym nawozem posypowo (60–80 kg/ha).
W pierwszym roku uprawy siewki nie powinny zimować w temperaturze ujemnej. Można je ustawić w zimnej szklarni lub tunelu foliowym i przykryć doniczki trocinami albo słomą. W drugim roku otrzymane z siewu metasekwoje także nie są w pełni odporne na mróz i wymagają zabezpieczenia na zimę. Dopiero w trzecim, a najlepiej w czwartym roku można całkowicie zrezygnować z okrywania roślin jesienią.
