Siewka czereśni ptasiej nadal odgrywa dominującą rolę w produkcji drzewek czereśni. Większość odmian rośnie na niej silnie, późno wchodzi w okres owocowania i charakteryzuje się małą plennością. Dlatego podejmuje się próby intensyfikacji uprawy czereśni poprzez zastosowanie wegetatywnych podkładek słabo rosnących. W Polsce do bardziej znanych i już używanych w praktyce sadowniczej należą podkładki karłowe serii P-HL wyselekcjonowane w czeskim Instytucie Sadownictwa w Holovousach. Osłabiają one siłę wzrostu czereśni, zwiększają plenność i przyspieszają ich wejście w okres owocowania.
W Sadowniczym Zakładzie Doświadczalnym ISK w Prusach przeprowadziliśmy badania nad przyjmowaniem się oczek i wzrostem jednorocznych drzewek na dwóch podkładkach z tej serii — P-HL A i P-HL C. W doświadczeniach znalazła się jeszcze jedna podkładka wegetatywna — F 12/1. W kombinacji kontrolnej użyto natomiast siewki czereśni ptasiej. Do okulizacji wybrano pięć odmian (patrz tabela). Okulizację metodą „na przystawkę” wykonano w pierwszej dekadzie sierpnia, na wysokości 10 cm od ziemi.
Liczba i jakość uzyskanych drzewek
Podkładka nie miała istotnego wpływu na liczbę uzyskanych jednorocznych drzewek. Efektywność okulizacji, w zależności od odmiany, a także podkładki, wahała się od 61,2% do 87,3% (tabela). Oprócz drzewek Burlata oraz Rivana, okulanty na siewkach czereśni ptasiej i F 12/1 rosły wyraźnie silniej niż na P-HL A i P-HL C. Drzewka Hedelfińskiej na P-HL A osiągnęły zaledwie 52,2% wysokości okulantów tej odmiany na siewce czereśni ptasiej, zaś w przypadku pozostałych odmian czereśnie na P-HL A były niższe o 3,5–20,0% od kontrolnych. Jednoroczne drzewka na podkładce P-HL C charakteryzowały się, w porównaniu z drzewkami okulizowanymi na czereśni ptasiej, słabszą o 4,7–37,3% siłą wzrostu. Najmniejsze drzewka na P-HL C uzyskano w przypadku Hedelfińskiej, a największe — Rivana.
Drzewka odmian Merton Premier, Bttnera Czerwona i Hedelfińska na podkładkach P-HL A i P-HL C osiągnęły istotnie mniejszą średnicę pnia niż drzewka kontrolne tych odmian. Okulanty Burlata i Rivana miały większą średnicę pnia na F 12/1 niż na siewce czereśni ptasiej, natomiast drzewka Bttnera Czerwonej i Merton Premiera — mniejszą niż okulanty kontrolne tych odmian.
Dynamika wzrostu okulantów
Wszystkie drzewka odmian Rivan, Burlat, Bttnera Czerwona i Merton Premier miały zbliżoną do siebie dynamikę wzrostu, niezależnie od rodzaju zastosowanej podkładki (rys. 1).
Czereśnie odmiany Hedelfińska na siewkach czereśni ptasiej i F 12/1 rosły normalnie, natomiast na P-HL-A wykazywały typowe objawy niezgodności fizjologicznej — całkowite zahamowanie wzrostu roślin w połowie okresu wegetacji (rys. 2) oraz przedwczesne żółknięcie i opadanie liści.
Już w końcu lipca okulanty wytworzyły pąk wierzchołkowy i przestały rosnąć (fot. 1). Drzewka te w pierwszym roku po posadzeniu na miejsce stałe zaczęły masowo zamierać. Czereśnie Hedelfińskiej na podkładce P-HL C wprawdzie rosły słabo i niektóre z nich miały chlorotyczny wygląd, ale nie zamierały tak masowo, jak drzewa tej odmiany na P-HL A.
Badania anatomiczne miejsca połączenia oczka odmiany Hedelfińska z podkładką P-HL A wykazały słabe zrośnięcie się obu komponentów. Można było zauważyć między nimi wyraźną warstwę izolacyjną (fot. 2), która uniemożliwiła prawidłowe przemieszczanie się wody i substancji pokarmowych w roślinie. U pozostałych odmian połączenie elementów drewna i łyka z tą podkładką było prawidłowe (fot. 3).
Podsumowanie
Przykład odmiany Hedelfińska wykazuje, że dobre przyjmowanie się oczek czereśni nie jest wystarczającym wskaźnikiem, aby określić stopień zgodności fizjologicznej odmiany z podkładką. W badaniach tych oczka Hedelfińskiej przyjmowały się na P-HL A tak samo dobrze, jak na siewkach czereśni ptasiej, czy F 12/1. Mimo to, ta pierwsza kombinacja okazała się bez wartości ze względu na niezgodność fizjologiczną. Dlatego, aby uniknąć ryzyka, wprowadzanie do produkcji sadowniczej nowych, słabo rosnących podkładek dla czereśni musi być poprzedzone szczegółowymi badaniami nad ich zgodnością fizjologiczną z odmianami polecanymi do uprawy w Polsce. Mniejsza średnica i wysokość drzewek uzyskiwanych w szkółce na P-HL A i P-HL C, w porównaniu z F 12/1 i siewkami czereśni ptasiej nie oznacza jednak wcale, że drzewka te (z wyjątkiem czereśni Hedelfińskiej) mają niższą wartość sadowniczą. Słaby wzrost okulantów na podkładkach z serii P-HL uwarunkowany jest genetycznie.
