Szkodniki bylin (cz. II)

Autor: dr Grażyna Soika

W „Szkółkarstwie” 2/2004 zamieściliśmy informacje o szkodliwych nicieniach, roztoczach i pluskwiakach równoskrzydłych (w tym mszycach) występujących w krajowych szkółkach bylin. Poniżej Autorzy opisują kolejne grupy szkodników tych upraw, zaobserwowane w ubiegłym sezonie (red.).

Pluskwiaki różnoskrzydłe

Zmienik lucernowiec (Lygus rugulipennis) pojawia się w czerwcu i lipcu na wielu gatunkach bylin, ale przede wszystkim na krwawnikach (Achillea spp.), bylicach (Artemisia spp.) i szałwii omszonej (Salvia nemorosa). Objawami żerowania tego pluskwiaka na liściach są początkowo drobne nakłucia, wokół których tkanka stopniowo brązowieje i zamiera, a później wykrusza się i wypada, wskutek czego tworzą się dziury.

Osobniki dorosłe o długości 5–7 mm mają zmienne ubarwienie — od zielonego poprzez żółtawobrązowe do czerwonobrązowego, a nawet czarnego. Larwy są żółtawozielone. U nimf (larw z zaczątkiem skrzydeł) na każdym segmencie dodatkowo znajduje się na górnej stronie ciała para czarnych plamek. Zimują osobniki dorosłe, najczęściej w resztkach roślinnych.
W kwietniu opuszczają swoje kryjówki zimowe i samice składają jaja, które zagłębiają w tkanki liści oraz pędów.

Tasznik paprocieniec (Bryocoris pteridis) wystąpił dość licznie w lipcu i sierpniu na dolnej stronie liści paproci narecznicy samczej (Dryopteris filix-mas). W miejscach nakłuć powodowanych przez larwy i osobniki dorosłe tkanka się odbarwia.

Osobniki dorosłe są długości 2–3 mm, koloru jasnożółtego do ciemnobrązowego. U tego gatunku istnieje zarówno forma krótkoskrzydła, jak i długoskrzydła, przy czym osobniki formy długoskrzydłej występują rzadko.

Naparstnik zielonawy (Dicyphus pallidicornis) jest dość groźnym szkodnikiem, obserwowanym co roku na naparstnicy purpurowej (Digitalis purpurea). Już pod koniec kwietnia pojawiają się osobniki dorosłe, które nakłuwają liś­cie, w czego wyniku powstają w tych miejscach nieregularne otwory. Owady dorosłe są smukłe, długości do 4 mm, barwy od bladoszarej, szarożółtej, szarobrązowej do matowoczarnej. Występują formy zarówno długo-, jak i krótkoskrzydłe.

Prześwietlik wargowiec (Dictyla echii) pojawia się na wielu roślinach z rodziny ogórecznikowatych (dawniej szorstkolistnych — Boraginaceae), m.in. był obserwowany na farbowniku lazurowym (Anchusa azurea) i lindelofii (Lindelofia anchusoides). Powoduje, podobnie jak poprzedni gatunek, zmiany w wyglądzie liści.

Osobniki dorosłe (fot. 1) są długości do 3,8 mm. Ich przednie skrzydła mają siateczkowatą budowę. Uda wszystkich par nóg są czarne, a podstawa czułków jest jasna. Larwy są czarne z charakterystycznymi wyrostkami na brzegach odwłoka. Osobniki dorosłe przebywają na roślinach od końca lipca do sierpnia oraz pod koniec września, natomiast larwy — w lipcu i na początku września.

Prześwietlik wargowiec — owad dorosły
Fot. 1. Prześwietlik wargowiec — owad dorosły

Prześwietlik bladoplecy (Dictyla humuli) występuje na żywokoście wielokwiatowym (Symphytum grandiflorum). W wyniku żerowania larw i osobników dorosłych na dolnej stronie liści tworzą się w obrębie tych miejsc — ale na górnej stronie blaszki liściowej — liczne mozaikowate plamy. Osobniki dorosłe przypominają wyglądem prześwietlika wargowca, różnią się od niego zabarwieniem ud wszystkich par nóg, które są jasne, oraz ciemną nasadą czułków.

Plusknia jagodziak (Dolycoris baccarum) występowała powszechnie na złocieniu ogrodowym (Dendranthema x grandiflora, syn. Chrysanthemum x hortorum) oraz chabrach — białawym (Centaurea dealbata), górskim (C. montana) i wielkogłówkowym (C. macrocephala). Postacie dorosłe i larwy żerowały na liściach, powodując powstawanie nekrotycznych plam i zniekształcenie blaszek liściowych.

Osobniki dorosłe są żółtawo- lub czerwonawobrązowe (fot. 2), długości do 12 mm, mają białawy wierzchołek tarczki, a brzeg odwłoka czarny w poprzeczne, żółte paski. Larwy przypominają wyglądem osobniki dorosłe, ale pozbawione są skrzydeł.

Osobnik dorosły pluskni jagodziaka
Fot. 2. Osobnik dorosły pluskni jagodziaka

Warzywnica kapustna (Eurydema oleraceum) w maju i czerwcu żerowała na liściach żagwinu ogrodowego (Aubrieta x cultorum) i jego odmiany 'Variegata’. Na liściach opanowanych przez tego pluskwiaka pojawiają się nekrotyczne, drobne plamki powstałe w wyniku nakłuć.

Ciało osobników dorosłych ma długość około 7 mm, jest spłaszczone, zielone lub niebieskie z żółtymi lub czerwonymi plamami na stronie grzbietowej. Larwy różnią się od osobników dorosłych brakiem skrzydeł (fot. 3).

Warzywnica kapustna
Fot. 3. Warzywnica kapustna

Zwalczanie pluskwiaków:

  • Po zauważeniu pierwszych uszkodzeń lub wykryciu pierwszych owadów należy opryskać rośliny preparatem o działaniu kontaktowym (np. Fastac 100 EC — 0,015%).Błonkówki

Psowacz bodziszkowy (Protemphytus carpini) należy do rodziny pilarzowatych (Tenthredinidae). Larwy są długości do 15 mm, barwy żółtozielonej. Żerowały one gromadnie w maju i czerwcu na dolnej stronie liści bodziszków: kantabryjskiego (Geranium x cantabrigense), wielkopłatkowego (G. platypetalum) i czerwonego (G. sanguineum) początkowo zeskrobując skórkę wraz z miękiszem, wskutek czego tworzyły się tzw. okienka. Później wygryzały nieregularne dziury, pozostawiając tylko unerwienie liścia (fot. 4).

Objawy żerowania psowacza bodziszkowego
Fot. 4. Objawy żerowania psowacza bodziszkowego

Owrzódka konwaliowa (Phymatocera aterrima) należy do tej samej rodziny, co poprzedni owad. Występuje na kokoryczce wielokwiatowej (Polygonatum multiflorum). Larwy (fot. 5) tego szkodnika — szarawobiałe z drobnymi czarnymi brodawkami na ciele i z czarną głową — żerowały na liściach pod koniec maja i w czerwcu. Wygryzały w nich podłużne otwory pomiędzy nerwami.

Larwa owrzódki konwaliowej
Fot. 5. Larwa owrzódki konwaliowej

Brzęczakta wułowiec (Claremontia tenuicornis) występuje na parzydle leśnym (Aruncus dioicus). Larwy tej błonkówki mają ciało długości do 16 mm, barwy zielonej i żółtoczerwonobrunatną głowę. W maju i czerwcu oraz we wrześniu żerowały na liściach pozostawiając (w wielu przypadkach) tylko unerwienie.

Piłecznica orlikowa (Pristophora aqui­legiae), jej zielono ubarwione larwy (fot. 6) zjadały prawie w całości liście orlika mieszańcowego (Aquilegia x hybrida).

Larwy piłecznicy orlikowej zjadające liście orlika
Fot. 6. Larwy piłecznicy orlikowej zjadające liście orlika

Zwalczanie ww. błonkówek.

  • Po zauważeniu pierwszych larw lub uszkodzeń należy opryskać rośliny jednym z preparatów o działaniu kontaktowym (np. Talstar 100 EC — 0,05%).

Minowiec przylaszczkowy (Pseudodineura mentiens) jest błonkówką z rodziny pilarzowatych, która wystąpiła na przylaszczce pos­politej (Hepatica nobilis). Na początku czerwca larwy minowca żerowały wewnątrz liści tworząc rozległe, pęcherzowate, pojedyncze miny (fot. 7). Larwy są długości do 10 mm, białawe, przezroczyste, z dobrze widocznym ciemnym przewodem pokarmowym i brązową głową.

Pęcherzowate miny na liściach przylaszczki — objawy żerowania minowca przylaszczkowego
Fot. 7. Pęcherzowate miny na liściach przylaszczki — objawy żerowania minowca przylaszczkowego
  • W celu zniszczenia larw w minach, po zauważeniu pierwszych uszkodzonych liści, należy opryskać rośliny preparatem wgłębnym o działaniu żołądkowym (np. Sumithion Super 1000 EC — 0,075%).

Chrząszcze

Owełnica lucernianka (Subcoccinella vigintiquatuorpunctata) jest jedynym szkodliwym gatunkiem biedronki, który występuje głównie na lucernie, ale także na wielu roślinach z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Na początku czerwca spotykano larwy owełnicy na firletce smółce (Lychnis viscaria) 'Plena’ i lepnicy bezłodygowej (Silene acaulis). Żerowały na górnej stronie liści zeskrobując skórkę wraz z tkanką miękiszową, w czego wyniku tworzyły się okienka w formie podłużnych smug. Liście silnie uszkodzone brązowiały i zasychały.

Larwy mają ciało długości do 6 mm, żółtawe, pokryte rozgałęzionymi kolcami (fot. 8). Chrząszcze są długości 3–4 mm, rdzawobrązowe, z dwunastoma czarnymi plamkami ułożonymi w czterech poprzecznych rzędach na każdej pokrywie.

Larwy owełnicy lucernianki
Fot. 8. Larwy owełnicy lucernianki

Tarczyk zielony (Cassida viridis) jest chrząszczem z rodziny stonkowatych, który występuje na roślinach z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), dawniej zwanej wargowymi (Labiatae). W szkółkach bylinowych był obserwowany na szałwii omszonej (Salvia nemorosa), melisie lekarskiej (Melisa officinalis) i pysznogłówce ogrodowej (Monarda x hybrida). Zarówno młode chrząszcze (w maju), jak i larwy (w czerwcu) żerują na dolnej stronie liści, w których wyjadają nieregularne otwory pomiędzy nerwami. Starsze chrząszcze zjadają niekiedy całą blaszkę liściową pozostawiając jedynie grubsze unerwienie.

Chrząszcze mają ciało grzbietobrzusznie spłaszczone, długości do 10 mm, barwy zielonej. Larwy są jasnozielone, z pierzasto rozgałęzionymi wyrostkami na bokach ciała i brunatnymi resztkami skórki wylinkowej na końcu odwłoka (fot. 9).

Larwa tarczyka zielonego z resztkami skórki wylinkowej na końcu odwłoka
Fot. 9. Larwa tarczyka zielonego
z resztkami skórki wylinkowej na końcu odwłoka

Tarczyk czerwony (Cassida murraea) obserwowany był również w tym samym czasie, co poprzedni gatunek, ale na ostrożeniu japońskim (Cirsium japonicum). Osobniki dorosłe tego tarczyka mają długość do 8,5 mm, barwę rdzawoczerwoną i czarny wzór na pokrywach (fot. 10).

Chrząszcz tarczyka czerwonego
Fot. 10. Chrząszcz tarczyka czerwonego

Tarczy kostowy (Cassida rubiginosa) wystąpił na smotrawie okazałej (Telekia speciosa). Jego chrząszcze są długości do 7,5 mm, barwy brązowej. Wyrządza szkody podobne jak tarczyk zielony.

Pchełka rdestowa (Altica oleraceae) wyrządzała największe szkody na wiesiołku missouryjskim (Oenothera macrocarpa) i wiesiołku dwuletnim (O. biennis). W maju na liściach żerowały, wygryzając w nich nieregularne dziury, dość licznie chrząszcze długości do 4,5 mm, o niebie­s­kawozielonym ubarwieniu.

Pchełka smużkowana (Phyllotreta nemorum) żerowała na aurinii skalnej (Aurinia saxatilis) i żagwinie ogrodowym (Aubrieta x cultorum) silnie uszkadzając ich liście. Chrząszcze wygryzają od góry skórkę wraz z miękiszem, w czego wyniku tworzą się dziury, natomiast larwy, od czerwca do lipca, minują liście. Pojedyncza mina ma kształt korytarza o nieregularnie wygryzionych brzegach, który w początkowym odcinku jest wąs­ki, a w części końcowej znacznie rozszerza się tworząc komorę. Silnie uszkodzone liście stają się brązowe i zasychają.

Chrząszcze są długości do 3 mm, czarne z żółtym pasem na półpokrywach (fot. 11). Larwy mają ciało długości 5–6 mm, żółte z licznymi, brązowymi sklerytami na stronie grzbietowej, głowa i nogi są czarne.

Pchełka smużkowana
Fot. 11. Pchełka smużkowana

Zwalczanie chrząszczy.

  • Po wykryciu pierwszych osobników dorosłych lub larw, należy oprys­kać rośliny jednym z preparatów o działaniu kontaktowym (np. Decis 2,5 EC — 0,05%).

Muchówki

Pryszczarek fiołkowiec (Dasineura affinis). Jego beznogie larwy długości do 2 mm, początkowo białawe, a później pomarańczowe, żerują od maja do jesieni na liściach fiołka wonnego (Viola odorata). W efekcie brzegi blaszek liś­ciowych zawijają się do góry i grubieją oraz przebarwiają się na czerwono.

Miniarka ogrodówka (Chromatomyia horticola) występuje powszechnie na wielu gatunkach roślin ozdobnych, głównie z rodziny astrowatych — Asteraceae (dawniej złożonych — Compositae). W minionym sezonie larwy tej miniarki żerowały od maja do września na chabrze białawym (Centaurea dealbata), nachyłku wielkokwiatowym (Coreopsis grandiflora) 'Sunray’, przegorzanie kulistym (Echinops sphaerocephalus), rudbekii nagiej (Rudbeckia laciniata) i rudbekii lśniącej (R. nitida), drążąc na górnej stronie liści miny — w postaci krętych, przezroczystych korytarzy (fot. 12) z widocznymi, rzadko rozmieszczonymi ziarnistymi odchodami. Ta miniarka przepoczwarcza się w miejscu żerowania, dlatego w końcowym odcinku miny bardzo często spotyka się bobówki, które przebijają dolną skórkę liścia.

Miny na liściu przegorzanu spowodowane żerowaniem miniarki ogrodówki
Fot. 12. Miny na liściu przegorzanu spowodowane żerowaniem miniarki ogrodówki

Zwalczanie muchówek.

  • Po zauważeniu pierwszych uszkodzonych liści należy opryskać rośliny preparatem wgłębnym o działaniu żołądkowym (np. Owadofos 540 EC — 0,15%).

Motyle

Pochwik wargowiaczek (Coleophora lineolea) pojawiał się często na czyśćcu wełnistym (Stachys byzantina), rzadziej na czyśćcu wielkokwiatowym (S. grandiflora). Brązowe larwy ukryte w jasnobrązowych koszyczkach długości do 10 mm żerowały wiosną i jesienią na liściach, w czego wyniku na górnej stronie liści powstawały okrągławe miny z otworem pośrodku.

Płożek chabrowy (Agonopterix arenella) jest groźnym szkodnikiem chabra wielkogłówkowego (Centaurea macrocephala). W maju i na początku sierpnia gąsienice żerowały gromadnie w pąkach kwiatowych i na otaczających je sprzędzionych liściach wierzchołkowych (fot. 13). Silnie uszkodzone rośliny nie kwitły.

Objawy żerowania płożka chabrowego
Fot. 13. Objawy żerowania płożka chabrowego

Gąsienice po wylęgu są żółte (fot. 14). Starsze zmieniają ubarwienie na zielone, a na ich grzbiecie dodatkowo pojawiają się trzy ciemne podłużne linie. Motyle obserwowano w dwóch okresach — w końcu czerwca i pod koniec lipca.

Młoda larwa płożka chabrowego
Fot. 14. Młoda larwa płożka chabrowego

Skośnik dziewannowy (Nothris verbascella). Jego czerwonoszare gąsienice długoś­ci do 15 mm żerowały gromadnie pod koniec maja i na początku czerwca na najmłodszych liściach dziewanny ogrodowej (Verbascum x hybridum), które sprzędzały i dziurawiły.

Zwalczanie gąsienic motyli.

Wiosną, po zauważeniu pierwszych uszkodzeń na pąkach i liściach, należy opryskać rośliny preparatem fosforoorganicznym o działaniu wgłębnym (np. Sumithion Super 1000 EC — 0,075%).

Autor: dr Grażyna Soika

Brak postów do wyświetlenia

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.