Wiązy opisane w części I („Szkółkarstwo” 1/99) kwitną w Polsce w marcu, kwietniu — przed rozwojem liści. Obupłciowe kwiaty rozwijają się u nasady zeszłorocznych pędów. Owocem jest mały orzeszek, otoczony cienkim skrzydełkiem, największym u wiązu górskiego (Ulmus glabra). Owoce dojrzewają w końcu maja lub na początku czerwca i szybko opadają. Rodzime gatunki oraz wiąz syberyjski (U. pumila) zaczynają owocować w wieku około 20 lat, lecz przed czterdziestym rokiem życia wydają dużo nasion niewykształconych.
Zbiór i zabiegi przedsiewne
Materiałem siewnym są całe owoce. Usuwanie skrzydełek jest niewskazane, gdyż może być przyczyną obniżenia żywotności nasion. Najlepiej kiełkują nasiona wysiane bezpośrednio po zbiorze. Osmykuje się je z gałązek, jeszcze przed zupełnym dojrzeniem. Zebrane później, jako w pełni dojrzałe, kiełkują gorzej. Jednakże, jeżeli zaraz po zebraniu z ziemi zostaną przesuszone tak, by osiągnęły wilgotność 8–9%, a następnie są przechowywane w miejscu chłodnym, w luźnej i cienkiej warstwie — to wysiane jesienią również dobrze wschodzą. Nasiona można przetrzymywać dłużej — maksymalnie do 8–15 lat (w zależności od gatunku). Zbiera się je w tym celu przed osiągnięciem pełnej dojrzałości, podsusza do wilgotności poniżej 10% (wiąz syberyjski — 3–8%) i umieszcza w hermetycznie zamkniętych naczyniach w temperaturze od –4oC do –10oC. W normalnych, chłodnych warunkach nasiona większości gatunków wiązów zachowują zdolność kiełkowania około jednego roku. Przechowywane niewłaściwie tracą żywotność już po miesiącu.
Zdarza się, że zakupione nasiona przychodzą przesuszone, wtedy przed siewem trzeba je namoczyć w wodzie na 12–24 godzin, do napęcznienia. Rzadko praktykowany siew jesienny wykonuje się późno, na przykład w końcu listopada (jeśli pogoda pozwala), aby nasiona nie skiełkowały przed zimą, bo wtedy siewki przemarzłyby. Czasami sieje się następnej wiosny (rok po zbiorze). Wówczas, 2–3 miesiące wcześniej nasiona zaleca się stratyfikować w temperaturze dodatniej, ale poniżej 10oC. Dysponując małą ilością nasion możemy je podkiełkować i dopiero wtedy wysiać.
Wysiew oraz inne zabiegi
Nasiona wysiewa się na zagonach w polu — do żyznej, wilgotnej gleby — lub w nieogrzewanym namiocie foliowym. Do wiosennego siewu zagony polowe muszą być przygotowane jesienią roku poprzedniego. Powierzchnię ich należy idealnie wyrównać. Norma wysiewu wynosi około 3 g owoców na 1 m bieżący rowka, którego głębokość nie powinna przekraczać 0,5 cm (siane głębiej zwykle nie wschodzą; uważa się, że część skrzydlaka powinna wystawać ponad powierzchnię podłoża). Przed i po siewie glebę zagonu należy wałować.
Przez pierwsze pięć dni po siewie zaleca się przykrywanie zagonów włókniną dla zatrzymania wilgoci w glebie. Od szóstego dnia okrywę tę stopniowo się usuwa, aby nie utrudniać, przez zacienienie, kiełkowania nasion i rozwoju młodych roślin. Po dziesięciu dniach zagony powinny być już całkowicie odkryte. W razie suszy zagony podlewa się wieczorem.
Rośliny otrzymane z siewu wiosennego przesadza się z zagonów najpóźniej następnej wiosny. Najwyższe rośliny mają 30–50 cm. Ze 100 m2 zagonu, w zależności od gatunku, można uzyskać od 6 do 20 tysięcy siewek.
W celu otrzymania formy piennej siewki sadzi się w rozstawie 80–90 x 40 cm. Aby uzyskać prosty i gruby przewodnik, coroczny przyrost skraca się o1/4–1/3 jego długości. Konieczne jest także cięcie „na koronę”. Produkcja drzewek piennych, przydatnych do sadzenia na terenach zieleni i w alejach, trwa 4–8 lat.
