W szkółkarskosadowniczym gospodarstwie Bogusława Dudka w Marcyporębie koło Skawiny w produkcji szkółkarskiej dominują drzewa czeskich odmian jabłoni (’Rubin’, 'Rubinola’, 'Topaz’, 'Bohemia’, 'Gold Bohemia’) oraz grusz (’Erika’, 'Amfora’ i 'Dicolor’). Produkcję drzew tych gatunków powoli jednak się ogranicza kosztem zwiększania produkcji owoców.
Od kilku lat coraz większy nacisk kładzie się natomiast na produkcję w tym gospodarstwie szczepionych drzew orzecha włoskiego, choć jest ona pracochłonna, a wydajność szkółkarska bardzo mała. Wieloletnie doświadczenia w gospodarstwie z tym gatunkiem i zainteresowanie, jakim cieszy się w ostatnich latach orzech włoski (głównie po wprowadzeniu dopłat do plantacji orzechów włoskich), powodują, że B. Dudek coraz poważniej myśli o zwiększaniu produkcji szczepionych orzechów włoskich. W dalszym jednak ciągu planuje utrzymać dużą liczbę popularnych gatunków sadowniczych i odmian, ze względu na punkt sprzedaży, który znajduje się w gospodarstwie.
Odmiany orzecha włoskiego
Leopold Dudek, ojciec Bogusława, kilkadziesiąt lat temu wyselekcjonował odmianę orzecha włoskiego, która otrzymała później nazwę 'Leopold’. Odmiana ta ma postrzępione liście, które nadają jej ozdobny charakter (fot. 1), równocześnie ma smaczne, średniej wielkości owoce i zaliczana jest do plennych. Problemy z rozmnażaniem przez szczepienie tej odmiany spowodowały, że szkółkarz już kilkanaście lat temu zaczął interesować się możliwością szczepienia orzechów włoskich. Pierwsze informacje na ten temat uzyskał od Czernego z Czechosłowacji, który opracował metodę jesiennego szczepienia orzecha włoskiego (czyt. „Szkółkarstwo” 3/2005). Bogusław Dudek przystąpił do rozmnażania orzechów właśnie tą metodą. Rozmnażając pierwszy raz orzechy przez szczepienie uzyskał bardzo dobry wynik — przyjęły się wtedy prawie wszystkie szczepy, niestety, tego wyniku nie udało się powtórzyć.
jak i atrakcyjnych, smacznych owocach
Według B. Dudka, podstawowymi cechami dobrej odmiany orzecha włoskiego są duże owoce
z miękką skorupą, dobrze wypełnione przez jądro. Ważne jest także, aby drzewa nie były uszkadzane w naszych warunkach klimatycznych przez zimowe mrozy. Do wartościowych i sprawdzonych zalicza odmiany wyhodowane w SZD ISK w Albigowej oraz w Lipowej, są to m.in. 'Albi’ (fot. 2, 3), 'Resovia’, 'Dodo’, 'Silesia’, 'Tryumf’. Do wartościowych odmian należą również, oprócz 'Leopolda’: 'Apollo’, 'Broview’, 'Hansen’ (fot. 4), 'Jupiter 54′ (fot. 5), 'Mars’, 'Metcalfe’ (fot. 6), 'Lake’, 'Seifendorski’ (fot. 7). Interesującą i bardzo plenną odmianą o dużych owocach okazał się w warunkach gospodarstwa 'Koszycki’ — w ubiegłym, niekorzystnym dla orzechów włoskich (wiosenne przymrozki) roku była jedną z najlepiej plonujących (fot. 8).
o największych owocach
Jesienne szczepienie
B. Dudek (fot. 9) podkreśla, że produkcja szczepionych drzew orzecha włoskiego jest bardzo pracochłonna, a wydajność szkółkarska wynosi średnio zaledwie 40%.
Odmiany orzecha włoskiego w gospodarstwie w Marcyporębie szczepi się w stu procentach na orzechu włoskim (Juglans regia). Początkowo szczepiono na orzechu czarnym (J. nigra), w jego przypadku po posadzeniu drzew do sadu często obserwowano jednak niezgodność między odmianą i podkładką. Dlatego zaprzestano produkcji na J. nigra.
Podkładki po uszlachetnieniu (listopad, grudzień) przetrzymuje się się przez trzy tygodnie w pomieszczeniu o temperaturze 220C. Na zimę materiał umieszcza się chłodni. Według B. Dudka, w chłodni do przechowywania szczepów orzecha włoskiego powinna panować temperatura 00C i niska wilgotność powietrza. Przy przechowywaniu szczepów w zwykłej chłodni — tak jak w gospodarstwie Dudków — gdzie panuje wysoka wilgotność, często dochodzi do porażania drewna przez choroby grzybowe. Zdarza się również, że mimo dobrego zrośnięcia się podkładki z odmianą, po wysadzeniu orzechów wiosną do szkółki te się nie przyjmują.
W produkcji szczepionych form bardzo ważna jest zdrowotność zrazów używanych do szczepienia. W gospodarstwie Dudków, aby zachować wysoką zdrowotność drzew matecznych, używa się profilaktycznie fungicydów: Miedzian 50 WG i Dithane M45 80 WP lub Dithane NeoTec 75 WG. Ponadto opryskiwanie przed szczepieniem materiału wyjściowego preparatem, którego substancją aktywną jest kaptan, ogranicza występowanie choroby szczepionych orzechów włoskich powodowanej przez grzyb Chalaropsis thielavioides, objawiającej się zasychaniem i odpadaniem pąków na zrazach po szczepieniu. Na porażonych zrazach i podkładkach pojawia się wtedy sadzowaty nalot.
W końcowym stadium choroby rośliny zamierają. Najskuteczniejszą metodą zabezpieczenia orzechów przed tą chorobą jest pobieranie zdrowego materiału wyjściowego i zachowanie sterylnych warunków podczas szczepienia i późniejszego zrastania się odmiany z podkładką.
Szkółka przeznaczona do produkcji szczepionych form orzecha włoskiego powinna być zakładana na lekkich glebach o zasadowym odczynie (pH 6,8–7,2). W trakcie prowadzenie szkółki dobre efekty daje spulchnianie ziemi w międzyrzędziach. Według szkółkarza, po uwzględnieniu kosztów produkcji i niewielkiej wydajności uzyskiwanej w produkcji drzew tego gatunku, na zwrot nakładów pozwala cena minimum 20 zł/drzewko. Równocześnie, aby uzyskać towar atrakcyjny dla klientów, konieczna jest produkcja materiału dwuletniego
(fot. 10).
aby uzyskać atrakcyjne dla klientów drzewka
Autor: Tomasz Werner
