Wciąż najpopularniejszą podkładką na świecie, stosowaną do produkcji czereśni, jest czereśnia ptasia. Drzewa na niej szczepione rosną silnie, późno wchodzą w okres owocowania (fot.) i są uważane za mało plenne. Podkładka ta w porównaniu do antypki opóźnia dojrzewanie owoców o kilka dni.
Czereśnia ptasia rozmnażana generatywnie
Trudności związane z wegetatywnym rozmnażaniem czereśni ptasiej są głównym powodem, dla którego siewki tego gatunku wciąż dominują na świecie jako podkładki. W USA i Kanadzie popularne są siewki produkowane z nasion drzewa oznaczonego numerem 570, które znaleziono w Niemczech w górach Hartzu. Podkładka ta jest wytrzymała na mróz i odporna na drobną plamistość liści drzew pestkowych. Otrzymany z numeru 570 typ wolny od wirusów nazywa się 'OCR l’ i jest dość powszechnie używany, szczególnie w stanie Oregon.
We Francji rozpowszechnione są dwa typy czereśni ptasiej — 'Pontaris’ i 'Pontavium’ wyselekcjonowane w Sadowniczej Stacji Doświadczalnej w Bordeaux. Sadzi się je razem w sadach nasiennych, gdzie dobrze wzajemnie się zapylają. 'Pontaris’ i 'Pontavium’ są wolne od chorób wirusowych i odporne na guzowatość korzeni. Czereśnie owocują na nich tak samo dobrze, jak na 'F12/1′. Opóźniają dojrzewanie owoców w stosunku do drzew szczepionych na tej ostatniej podkładce o 3–5 dni.
W Niemczech najczęściej stosuje się siewki typu 'HZ 170′ (’Httners Hochzucht’) znalezionego w górach Hartzu i typu 53 wyselekcjonowanego w miejscowości Limburg w Belgii. Uważa się, że obie te podkładki są wytrzymałe na mróz.
W Bułgarii wyselekcjonowano dwa typy czereśni ptasiej — 'IK’ oraz 123, których nasiona są wykorzystywane do produkcji podkładek. W Rumunii uzyskano dwie linie czereśni używane do produkcji podkładek — 76-33-26 i 76-25-29, które otrzymano ze skrzyżowania czereśni 'F12/1′ z odmianą 'Donissena Żółta’. Siewki te charakteryzują się słabym wzrostem. Na Ukrainie źródło nasion do produkcji podkładek stanowią drzewa czereśni ptasiej oznaczone numerami 3, 4 i 5. W Czechach znane są trzy typy tego gatunku figurujące pod symbolami 'PTU 1′, PTU 2′ i 'PTU 3′ polecane do sadów nasiennych.
W Polsce do produkcji wchodzi typ czereśni ptasiej — 'Alkavo’ (w 1999 r. został wpisany do Rejestru Odmian) wyselekcjonowany w Niemczech Wschodnich. Jest on całkowicie wolny od chorób wirusowych, wytrzymały na mróz, niewrażliwy na guzowatość korzeni i daje siewki bardzo dobrze zrastające się z wszystkimi odmianami czereśni.
Czereśnia ptasia rozmnażana wegetatywie
W Anglii w 1920 r., drogą selekcji siewek czereśni ptasiej, uzyskano typ 'F 12/1′. Jako podkładka rośnie on silnie, ale bardzo dobrze zrasta się z odmianami wiśni i czereśni. Jest wolny od wirusów, odporny na raka bakteryjnego, ale podatny na pierścieniową zgniliznę szyjki korzeniowej i guzowatość korzeni. Czasem problemem mogą być odrosty korzeniowe. 'F 12/1′ ma tendencję do przedłużania wegetacji, a tym samym do obniżania wytrzymałości drzew na mróz. Podkładkę tę rozmnaża się przez odkłady, sadzonki zielne, a w Australii także przez sadzonki korzeniowe. W tym samym czasie, co 'F 12/1′ wyselekcjonowano w Anglii inną siewkę czereśni ptasiej — 'Charger’. Rozmnaża się ją wegetatywnie. Jest odporniejsza na raka bakteryjnego i rośnie nieco słabiej niż 'F12/1′. Poza Anglią 'Charger’ jest jednak mało popularny.
W Rumunii rozmnaża się wegetatywnie podkładkę 'Cristimar IAI’, wyselekcjonowaną z populacji siewek czereśni ptasiej. Szacuje się, że ogranicza ona wzrost drzew o 7–27%, w zależności od odmiany. Niektórzy badacze uważają jednak, że jest to mieszaniec czereśni ptasiej z wiśnią kwaśną. Z innych podkładek wegetatywnych wyselekcjonowanych w Rumunii, które weszły ostatnio do badań, wymienia się 'VV 1′.
Antypka rozmnażana generatywnie
Antypka jest sporadycznie używana jako podkładka dla czereśni. Zarówno szkółkarze, jak i sadownicy obawiają się bowiem, że niektóre odmiany mogą na niej wykazywać objawy niezgodności fizjologicznej. Drzewa na antypce są plenne i zdrowe, przeważnie mniejsze, a owoce dojrzewają o 3–5 dni wcześniej niż na czereśni ptasiej.
W USA do produkcji podkładek używa się siewek otrzymanych z nasion drzew wyselekcjonowanych w Michigan w 1944 roku. Antypki te oznaczono symbolami 'NOS 902′, 'NOS 904′, 'NOS 908′ i 'NOS 916′. Z tej populacji drzew, które wzajemnie się zapylają, znane są podkładki rozprowadzane pod nazwą 'Mahaleb 900′.
We Francji testowana jest nowa linia antypki samopłodnej o nazwie 'St. Lucie 405′ (’SL 405′, syn. 'Ferci-Pontaleb’). Jej siewki tolerują wyższy poziom wody gruntowej niż znany typ rozmnażany wegetatywnie 'SL 64′. Poza tym wysoki jest poziom zgodności fizjologicznej przy jej szczepieniu z odmianami czereśni i podkładka ta korzystnie wpływa na jakość owoców. Drzewa na 'SL 405′ rosną podobnie silnie lub nieco słabiej niż na 'F 12/1′. Wcześniej kończą wegetację niż na siewkach czereśni ptasiej oraz lepiej rosną na glebach zasadowych i suchych.
W Niemczech Wschodnich wyselekcjonowano z populacji siewek antypki podkładkę 'Alpruma’. Jest ona odporna na mróz. Będzie prawdopodobnie jednakowo przydatna dla czereśni, jak i dla wiśni. W zachodniej części Niemiec używany jest na podkładki dla wiśni i czereśni typ 'Httner Heimann 10′. Jest on samopłodny, a siewki charakteryzują się umiarkowaną siłą wzrostu.
Antypka rozmnażana wegetatywnie
W 1954 roku w Sadowniczej Stacji Doświadczalnej w Bordeaux we Francji wyselekcjonowano podkładkę 'St. Lucie 64′ (’SL 64′), którą łatwo się rozmnaża przez sadzonki zielne lub półzdrewniałe. Na 'SL 64′ oczka czereśni bardzo dobrze się przyjmują. Drzewa rosną prawie tak samo silnie, jak na 'F 12/1′ i owocują bardzo dobrze, szczególnie odmiana 'Burlat’. Podkładka 'SL 64′ nadaje się na gleby przepuszczalne. Jest średnio wrażliwa na nicienie glebowe.
Na Węgrzech uzyskano klon 'Dunabogdany’, który rozmnażany jest przez sadzonki zielne. Nadaje się on zarówno dla czereśni, jak i wiśni. Poza terenem Węgier nie jest on jeszcze szerzej stosowany w praktyce szkółkarskiej.
Podkładki pochodzące od wiśni kwaśnej
Wiśnie jako podkładki są bardziej wytrzymałe na mróz niż antypka i czereśnia ptasia. Tolerują wysoki poziom wody gruntowej oraz szerszy zakres pH gleby. Z wieloma jednak odmianami czereśni, w tym takich, jak 'Sam’ czy 'Van’, źle się zrastają.
W Iranie, we współpracy z Francją, wyselekcjonowano z wiśni typ 'Tabel/Edabriz’, który łatwo rozmnaża się przez sadzonki półzdrewniałe i w kulturach in vitro. Jako podkładka wykazuje wysoki stopień zgodności fizjologicznej z odmianami czereśni. Drzewa na niej rosną o około 40% słabiej niż na 'F 12/1′. Bardzo wcześnie wchodzą w okres owocowania i obficie plonują. Mają dobry system korzeniowy, a także tworzą nieliczne odrosty korzeniowe. 'Tabel/Edabriz’ nadaje się na żyzne, gliniaste gleby, o wysokim pH.
Na początku lat osiemdziesiątych w Niemczech koło Monachium wyselekcjonowano z wiśni kwaśnej podkładki serii 'Weiroot’. Najbardziej znane są trzy klony oznaczone numerami 10, 13 i 14. Wszystkie dobrze się rozmnażają przez sadzonki zielne i półzdrewniałe. Istnieją doniesienia pochodzące z krajów europejskich, że z niektórymi odmianami czereśni podkładki te źle się zrastają, nie nadają się np. dla odmiany 'Sam’. Większość czereśni na podkładkach 10, 13, 14 plonuje dobrze. Obecnie w sadach niemieckich badane są kolejne podkładki z serii 'Weiroot’ — 53, 72 i 158. Na dwóch pierwszych typach czereśnie owocują dobrze, ale drzewa — ze względu na ich słaby wzrost — muszą być prowadzone wyłącznie przy drutach lub palikach. 'Weiroot 158′ charakteryzuje się nieco silniejszym wzrostem od dwóch poprzednich podkładek.
Autor: Prof. dr hab. Zygmunt S. Grzyb
