Niecierpek Walleriana (Impatiens walleriana) jest najpopularniejszym i szeroko wykorzystywanym na terenach zieleni gatunkiem z rodzaju Impatiens. Na kilka lat straciły one zainteresowanie z powodu podatności na mączniaka rzekomego. Jednak obecnie dostępne są odmiany odporne na ten patogen. Poznajmy je.
Niecierpek Walleriana po raz pierwszy pojawił się w ogrodach angielskich w 1896 roku. Tuż po tym jak odkryto go w lasach tropikalnej Afryki. Pierwszą firmą ogrodniczą, która już w latach 50. ub.w. rozpoczęła hodowlę tego gatunku, było amerykańskie przedsiębiorstwo Ball Seed Company. Światową popularność niecierpki Walleriana zyskały dzięki bogatej gamie kolorystycznej odmian o uniwersalnym zastosowaniu.
Niecierpek Walleriana i jego pogromca. Mączniak rzekomy
W ostatnich latach wyzwaniem w uprawie niecierpka Walleriana jest groźna choroba – mączniak rzekomy. Powoduje on obniżenie jakości i skrócenie trwałości walorów dekoracyjnych roślin w szklarniach, ogrodach i na terenach zieleni.
Rośliny zainfekowane we wczesnym stadium rozwoju i te rozmnażane w produkcji z sadzonek już zakażonych mają zahamowany wzrost, zwijają się im liście. Młode blaszki liściowe żółkną i stają się chlorotyczne.
W miarę postępu choroby na dolnej stronie liści pojawiają się białe, puchate kępki sporangiów. U roślin zainfekowanych w późniejszej fazie rozwoju, np. na rabatach, może dochodzić do opadnięcia wszystkich liści i kwiatów. Jest to tak zwany syndrom zielonego patyka. Po pewnym czasie dochodzi do śmierci roślin.
Mączniak rzekomy niecierpka wywoływany jest przez organizmy grzybopodobne (Plasmopara obducens). Zaliczane są one do klasy lęgniowców (Oomycota). Sprawcę mączniaka rzekomego opisano po raz pierwszy w 1877 r. w Niemczech jako Peronospora obducens na dzikim gatunku Impatiens noli-tangere. W 2003 r. w Wielkiej Brytanii odnotowano pierwsze sygnały o pojawieniu się mączniaka rzekomego na niecierpku Walleriana. Kolejne pochodziły z USA, Europy kontynentalnej, Australii i Azji.
Według dostępnych źródeł inne ważne gatunki niecierpków, jak uprawiany w naszych ogrodach niecierpek balsamina (I. balsamina), są również podatne na mączniaka rzekomego. Natomiast popularny w uprawie doniczkowej niecierpek nowogwinejski (I. hawkeri) wykazuje wysoki stopień odporności.
Patogen wywołujący objawy mączniaka rzekomego niecierpka (Impatiens Downy Mildew) rozwija się w roślinie systemicznie i rozmnaża się za pomocą sporangiów. Tworzą się one na dolnej powierzchni liści w chłodnych, wilgotnych warunkach. Sporangia są łatwo rozprzestrzeniane na małe odległości przez prądy powietrzne lub rozpryskiwanie wody. Mogą przemieszczać się z wiatrem na duże odległości.
W zainfekowanych łodygach patogen może również wytwarzać formy spoczynkowe – oospory. Mają one zdolność przetrwania w glebie przez długi czas i infekować zdrowe rośliny posadzone do zainfekowanej gleby.
Niecierpek Walleriana – odmiany o wysokiej odporności
W różnych krajach świata przed 2011 r. patogen był wykrywany sporadycznie. Najczęściej w komercyjnych zakładach ogrodniczych. Znaczne zmniejszenie się powierzchni rabat i kwietników wcześniej zajmowanych przez niecierpki Walleriana oraz istotne obniżenie popytu na te rośliny podniosło świadomość istnienia tej poważnej choroby.
Po kilkuletniej zapaści sprzedażowej firmy hodowlano-nasienne zaoferowały nowe odmiany. Te wykazują wysoki stopień odporności na obecnie znane szczepy Plasmopara obducens, które powodują mączniaka rzekomego. Potwierdziły to liczne badania porównawcze nowych, odpornych odmian z tymi dotychczas uprawianymi, przeprowadzone w USA i w Europie.
Obecnie oferowane są dwie grupy odmian niecierpka Walleriana, wykazujące wysoki stopień odporności na mączniaka rzekomego: Beacon® (PanAmerican Seed/Florensis) i Imara® (Syngenta Flowers).
Nowe kreacje można wykorzystywać do dekoracji balkonów w pojemnikach, w podwieszanych doniczkach (tzw. amplach), posadzić na kwietnikach, w tym na terenach zieleni miejskiej.
Grupa Beacon® F1
Beacon® F1 to grupa składająca się z 8 odmian, głównie o pastelowych kwiatach. Niecierpki te rozmnażane są z nasion i charakteryzują się wyrównanymi: wzrostem, terminem kwitnienia, wielkością kwiatów i jednakowymi wymaganiami. Długo kwitną, odznaczają się też bardzo dobrą trwałością w miejscach sprzedaży detalicznej.
Najlepiej rosną na cienistych i półcienistych kwietnikach. Dzięki wysokiej odporności na szczepy mączniaka rzekomego rośliny są długo dekoracyjne w kompozycjach ogrodowych i miejskich. Odmiany dostępne są także w sześciu mieszankach kolorystycznych. Według informacji hodowcy, w sprzyjających warunkach rośliny dorastają w gruncie do wysokości 36–46 cm. Rozrastają się na szerokość 30–36 cm. Należy je sadzić w rozstawie 20–25 cm.
Do ich rozmnażania wykorzystuje się tace wysiewne o 288 komórkach. Nasiona kiełkują bez przykrywania po 4–6 dniach. Do uprawy wymagane jest podłoże o pH w granicach 6,0–6,5 i EC 0,75–1,0 mS/cm. Zalecana temperatura uprawy wynosi 21–24°C w ciągu dnia i 17–20°C w nocy. Niecierpki uprawia się przy naturalnej długości dnia i natężeniu światła w zakresie 4800–7500 lx. W regulacji pokroju skuteczne są dolistnie retardanty wzrostu, np. te zawierające daminozyd, paklobutrazol i unikonazol. Długość produkcji niecierpka jest zależna od wielu czynników uprawowych, w doniczkach o średnicy 12 cm przeważnie trwa 7–9 tygodni.
Grupa Imara® XDR
Imara® XDR to grupa składająca się z 9 odmian rozmnażanych z nasion. Rośliny charakteryzują się wyrównanym pokrojem i ciemnozielonym ulistnieniem. Uprawiane w gruncie dorastają do wysokości 30–35 cm wysokości i rozrastają się na szerokość do 30–35 cm.
Genetyczna odporność na szczepy mączniaka rzekomego umożliwia im długie kwitnienie w porównaniu do tradycyjnych odmian. Jednak dla pewności producent zaleca profilaktyczne, trzykrotne, naprzemienne stosowanie fungicydów, które zapobiega również innym chorobom. Wymagania uprawowe niecierpków z grupy Imara® XDR są podobne do tych z grupy Beacon®. Produkcja niecierpka w doniczkach o średnicy 10 cm zajmuje 6–7 tygodni, natomiast w dużych pojemnikach wiszących, do których sadzi się po 5–7 sztuk rozsady – 10–12 tygodni.
