Do podstawowych zabiegów stosowanych w produkcji roślin balkonowo-rabatowych należą regulowanie i kontrola ich siły wzrostu oraz pokroju. Efekt ten można uzyskać dzięki chemicznym retardantom wzrostu, których działanie polega na zaburzeniu syntezy kwasu giberelinowego, co powoduje zahamowanie siły wzrostu roślin, ale równocześnie zmniejszenie powierzchni liści i – często – wielkości kwiatów. Rozwiązaniami alternatywnymi w celu kontroli i spowalniania dynamiki wzrostu roślin, przyjaznymi środowisku, są m.in. metody „zimnego poranka”, odwróconego DIF-u czy regulowanie spektrum światła. Dobry efekt daje też zabieg skarlania mechanicznego.
Zalety i skuteczność
Skarlanie mechaniczne opiera się na zjawisku tigmomorfogenezy, czyli regulowaniu wzrostu i pokroju roślin poprzez czynniki zewnętrzne, np. wiatr, dotyk, strumień wody itp. W odpowiedzi rośliny modyfikują swój proces wzrostowy i dostosowują się do panujących warunków – znacząco redukują swój wzrost i wydają większą liczbę pędów bocznych, dzięki czemu mają bardziej zwarty pokrój (zmniejsza to ryzyko uszkodzenia roślin podczas transportu i sadzenia). Skarlanie mechaniczne wpływa ponadto na zmniejszenie powierzchni liści, porównywalnie z zastosowaniem retardantów, dzięki czemu zwiększa się zawartość chlorofilu w roślinach, co poprawia ich wygląd. Taki sposób kontroli wzrostu i pokroju roślin jest alternatywną, ekologiczną metodą, mogącą zastąpić wykorzystywanie chemicznych retardantów wzrostu. Może być ona bezpiecznie stosowana w produkcji roślin ozdobnych, jak również produktów przeznaczonych do bezpośredniego spożycia – warzyw i ziół.
Przeprowadzone dotychczas doświadczenia na roślinach balkonowo-rabatowych wykazały, że skarlanie mechaniczne zredukowało wzrost petunii o 12%, pelargonii – o 21%, poinsecji – o 39%, scewoli – o 24%, a calibrachoi – o 31%. Obecnie na światowym rynku ogrodniczym dostępne jest kilka rozwiązań wykorzystujących zjawisko tigmomorfogenezy. Najprostszym z nich jest przymocowanie miękkiego materiału do belek zraszających, który lekko porusza wierzchołki pędów roślin i delikatnie je skarla. Bardziej zaawansowanymi rozwiązaniami jest zastosowanie specjalnych dmuchaw lub stołów wibracyjnych.
Doświadczenia własne
W Samodzielnym Zakładzie Roślin Ozdobnych SGGW w Warszawie prowadzono badania mające na celu dostosowanie łatwego do komercyjnego wykorzystania aparatu skarlającego, na kilku gatunkach roślin balkonowo-rabatowych: petunii ogrodowej (Petunia x hybrida) ‘Dark Red’ i Pegasus ® ‘Velvet Picotee’ oraz pelargonii ogrodowej ‘Compact Light Samba’. Skarlanie rozpoczęto 15 lutego w Doświadczalnym Ośrodku Szklarniowym SGGW (młode rośliny miały cztery tygodnie) i trwało ono do 15 kwietnia. Polegało ono na codziennym, delikatnym poruszaniu wierzchołków roślin z częstotliwością 40, 60 lub 80 razy na dobę. Maszyna skarlająca przejeżdżała z prędkością 25 cm/s, a cały cykl (80 cykli) trwał około 80 minut. Aby wykazać skuteczność metody, dla porównania zastosowano popularne retardanty: B-Nine 85 SG dla petunii i Pirouette dla pelargonii w stężeniu 1000 ppm, którymi opryskiwano rośliny zgodnie z zaleceniami producenta. Określano wysokość roślin, liczbę pędów bocznych, powierzchnię liści i liczbę kwiatów roślin: nietraktowanych, skarlanych mechanicznie i opryskiwanych retardantem.
Skarlanie mechaniczne znacznie zredukowało dynamikę wzrostu u obydwu odmian petunii. Najniższe rośliny dało skarlanie 80 razy na dobę (zmniejszenie siły wzrostu o 40% w stosunku do kontroli w wypadku odmiany ‘Dark Red’ i 43% w wypadku odmiany Pegasus ® ‘Velvet Picotee’). Warto zauważyć, że petunie skarlane mechaniczne 80 razy na dobę były niższe od tych opryskiwanych retardantem o, odpowiednio, 10% i 5%. W wypadku pelargonii ogrodowej ‘Compact Light Samba’ skarlanie 80 razy na dobę zredukowało siłę wzrostu roślin o 21,5%.
Skarlanie mechaniczne wpłynęło pozytywnie na krzewienie wszystkich testowanych roślin, jak również nie zmniejszyło znacząco powierzchni liści w stosunku do roślin retardowanych chemicznie. Zarówno te traktowane mechanicznie, jak i retardowane charakteryzowały się mniejszą liczbą kwiatów w porównaniu z roślinami kontrolnymi, jednak w wypadku wszystkich roślin skarlanych mechanicznie była on równa liczbie kwiatów roślin retardowanych chemicznie lub od niej wyższa.
Wyniki przeprowadzonych badań jasno wskazują, że skarlanie mechaniczne skutecznie redukuje dynamikę wzrostu roślin rabatowych bez obniżenia ich walorów dekoracyjnych i z powodzeniem może być stosowane jako alternatywne rozwiązanie dla chemicznych regulatorów wzrostu.
Jest to fragment artykułu opublikowanego w dwumiesięczniku „Szkółkarstwo” 1/2021