Dereń kousa to gatunek, który naturalnie rośnie w Japonii i na Półwyspie Koreańskim. Nazwa kousa pochodzi od japońskiego słowa kozai ‘twardy materiał’, są to bowiem drzewa o twardym drewnie. Jest to krzew lub małe drzewo, które na przełomie maja i czerwca zwraca uwagę bardzo dużymi, ozdobnymi białymi podsadkami otaczającymi kwiatostany.
Podsadki są wąskoeliptyczne, o długości ok. 5 cm. Dereń ma kwiaty – drobne, niepozorne, zielonkawożółte. Zebrane w główkach po 20–30 sztuk.
Dereń kousa dorasta do wysokości 4–6 m i szerokości 3–4 m. Tworzy cienkie gałęzie i ma rozpostarty, nieregularny pokrój. Charakteryzuje się bardzo powolnym wzrostem, wysokość ok. 3 m osiąga po upływie 15 lat.
W młodości konary i gałęzie początkowo rosną pod ostrym kątem, a krzewy przybierają kształt odwróconej wazy. U dojrzałych okazów pędy rozrastają się poziomo.
Dereń kousa – liście
Są sezonowe, opadają na zimę. Osadzone są na pędach nakrzyżlegle. Przyjmują kształty od jajowatego do eliptycznego. Ich długość waha się od 5 cm do 9 cm. Są ciemnozielone, od spodu niebieskawozielone z widocznym, równoległym unerwieniem.
Jesienią wybarwiają się bardzo atrakcyjnie na szkarłatnoczerwono lub pomarańczowoczerwono i pozostają długo na roślinach.
Smaczne owoce
Po kwitnieniu zawiązują się owoce – drobne pestkowce, mięsiste, ciemnoróżowe, całkowicie zrośnięte w kulistą główkę, która przypomina kształtem owoc maliny, wiszące na długich szypułkach. Dojrzewają jesienią, przybierając barwę czerwoną lub bordową.
Owoce są dobre w smaku. Wyrabia się z nich aromatyczne i smaczne kompoty.
Odpowiednie stanowisko
Derenia kousa tworzy płytki system korzeniowy. Główne korzenie mocno i intensywnie przerastają górną warstwę gleby, od nich odchodzi dużo delikatnych i cienkich korzeni.
W ogrodzie wybieramy dla niego stanowisko słoneczne lub półcieniste. Najlepiej pod okapem drzew, które głęboko się korzenią. Preferuje gleby wilgotne i chłodne, ale nie mokre i zlewne. Najlepsze są świeże, przepuszczalne, żyzne, próchniczne, o odczynie kwaśnym do obojętnego.
Dereń kousa – pielęgnacja
W pierwszych latach po posadzeniu glebę pod krzewami należy ściółkować – najlepiej przekompostowaną korą sosnową. Jest to spowodowane faktem, iż system korzeniowy jest bardzo wrażliwy na przeschnięcie i wysoką temperaturę.
Krzewy źle znoszą późne przymrozki wiosenne, które mogą zniszczyć pąki kwiatowe zawiązujące się w roku poprzedzającym kwitnienie.
Dereń kousa to bardzo ozdobny krzew lub małe drzewo. Ładnie prezentuje się w towarzystwie z różaneczników, azalii, kalmii, pierisów. Znakomicie komponuje się z bylinami: runianką, funkią, rodgersją i paprociami ogrodowymi.
Odmiany derenia kousa
Dostępne są liczne odmiany wywodzące się od odmiany botanicznej var. chinensis, która rośnie silniej niż gatunek, a kwiaty z podsadkami mają średnicę nawet 10 cm.
Do najpopularniejszych można zaliczyć:
- ‘China Girl’ – o dużych, kremowych podsadkach
- ‘Gold Star’ – o żółtozielonych liściach
- ‘Great Star’ – o bardzo dużych podsadkach
- ‘Milky Way’ – o okazałych, śnieżnobiałych podsadkach
- ‘Norman Hadden’ – o wyprostowanym pokroju
- ‘Pevé Foggy’ – o niskim wzroście, do wys. 1,5 m
- ‘Satomi’ – o różowiejących podsadkach
- ‘Xanthocarpa’ – o pomarańczowych owocach
- ‘Tri-Splendor’ – o białozielonych liściach.
Warto tu przytoczyć informację o hodowli nowych odmian przez prof. Elwina Ortona z Rutgers University w New Jersey w USA, gdzie dereń kousa posłużył jako jeden z rodziców (krzyżowano go z C. ×nuttallii).
W ich wyniku otrzymano jedną z najpiękniejszych odmian derenia – Venus o bardzo okazałych, białokremowych podsadkach osiągających średnicę 10–15 cm. Krzewy o wysokości 1,5 m mają ponad 100 kwiatostanów z podsadkami.
Prace hodowlane kontynuują dr Molnar i dr Capik. Otrzymali już odmianę Scarlet Fire® o zaokrąglonych, intensywnie różowych podsadkach. W 2015 r. mieszańce te zostały oficjalnie oznaczone jako Cornus ×rutgersensis, na cześć pierwszego hodowcy.
W tej grupie odmian cenne są także Celestial (‘Rutdan’) oraz Celestial Shadow.
Warto też wspomnieć o najnowszej odmianie derenia kousa – FLOWER TOWER. Odmiana ta, nagrodzona także złotym medalem w Konkursie Roślinnych Nowości 2025 i na targach IPM ESSEN, wyróżnia się kolumnowym i wąskim pokrojem. Kwitnie na przełomie maja i czerwca, podsadki są kremowobiałe. Krzewy jesienią przebarwiają się a czerwono. Dodatkowo zdobią je czerwone owoce.
Dereń kousa – rozmnażanie
Najlepszym sposobem rozmnażania derenia kousa jest jesienny zbiór owoców, z których wydobywa się nasiona. Stratyfikuje się je 4–6 miesięcy. W pierwszym roku wschody mogą być na poziomie 40%, nasiona przelegują i wschodzą następnego roku. Można rozmnażać ten gatunek również z sadzonek zielnych pobieranych w czerwcu i lipcu. Większość odmian szczepi się na dwuletnich siewkach derenia kousa w okresie zimowym.
