Parrocja perska to niebywale piękne drzewo ozdobne. Posiada bardzo ciekawą historię, o której opowiada prof. Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu dr hab. Wojciech Antkowiak. W tym artykule profesor opisuje zastosowanie i wymagania Parrocji perskiej. Wymienia odmiany, oraz dzieli się wiedzą na temat rozmnażania. Zapraszamy do lektury.
Parrotia persica weszła do uprawy w latach 40. XIX w. Początkowo uprawiana była w Ogrodzie Botanicznym w Petersburgu, a później w Kew Gardens, do którego trafiła około 1840 r. Do Ameryki Północnej dotarła w 1880 r. Rośnie do tej pory w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Harvarda w stanie Massachusetts.
Parrocja perska w Polsce
Do Polski została sprowadzona na początku XX wieku. Najpierw do ogrodu botanicznego we Wrocławiu, potem do Arboretum Kórnickiego (1928 r.). Następnie do ogrodów botanicznych w Poznaniu i w Krakowie. Długo uważano, że jest to jedyny gatunek w rodzaju, aż do opisania Parrotia subaequalis w Chinach w 1960 r. (pierwotnie jako Hamamelis subaequalis, Shaniodendron subaequale), na podstawie materiału zebranego w 1935 r.
Jak wygląda parrocja perska?
Parrocja perska to zazwyczaj wielopniowe drzewo. W naturze dorasta do 25 m wysokości, z pierśnicą do 85 cm. Młode drzewa rosną dość szybko, starsze wolniej. W uprawie osiąga wysokość 5–12 m i szerokość 6–12 m. Młode okazy mają smukły pokrój. Z wiekiem zmienia się w okrągły, rozłożysty, kopulasty. Drzewa mogą być równie szerokie jak wysokie. Pień jest krótki, a konary wyrastają bardzo nisko. U starszych drzew boczne gałęzie zwieszają się i mogą się zakorzeniać. Żyje 150–200 lat.
Gęsta korona, bardzo długie konary, które mają tendencję do skręcania się i samoszczepienia. Z czasem tworzą serpentynową sieć połączonych ze sobą konarów, to cechy charakterystyczne parrocji perskiej.
Młoda parrocja ma gładką, szarą korę z wyraźnie zaznaczonymi przetchlinkami. W miarę starzenia się jej zewnętrzne partie zaczynają się złuszczać, odsłaniając centkowaną mozaikę różnokolorowych plam.
Kora parrocji, choć podobna pod względem wzoru do Pinus bungeana lub Platanus, jest wyjątkowa pod względem koloru. Posiada nieregularne plamy w kolorze cynamonu, beżu, brązu, srebrzystej szarości, która wydaje się najbardziej łuszczyć jesienią. Okryte pąki liściowe rozwijają się w kwietniu. Młode blaszki liściowe są błyszczące, łososioworóżowe i ładnie prezentują się na tle innych drzew i krzewów z liśćmi żywo zielonymi. Wykształcone odwrotnie jajowate lub eliptyczne liście mają około 8–10 cm długości. Na stronie górnej są intensywnie zielone, lekko skórzaste. Na dolnej jaśniejsze, z wyraźnie zaznaczonymi nerwami rozchodzącymi się pierzasto. Blaszka jest lekko falista. W części wierzchołkowej odlegle ząbkowana, krótkoogonkowa.
Latem niektóre z liści zaczynają się przebarwiać, by zachwycić w oszałamiającym jesiennym pokazie (gdy chlorofil rozkłada się w liściach, a pigmenty karotenoidowe i antocyjaninowe są odsłonięte), tworząc złotożółty, czerwony i fioletowy efekt.
Wymagania parrocji perskiej
Parrocja perska dobrze rośnie na stanowiskach nasłonecznionych lub nieznacznie zacienionych, osłoniętych od wiatru. Preferuje podłoże umiarkowanie wilgotne o odczynie lekko kwaśnym. Przepuszczalne, najlepiej nieprzesychające, choć w naturze spotyka się parrocję na glebach wapiennych czy gliniastych.
Nie jest podatna na choroby i szkodniki Tam, gdzie występuje naturalnie, bywa atakowana przez jemiołę. Nie wymaga także cięcia, poza sporadycznym wycinaniem pędów przemarzniętych. Młode okazy podczas surowych zim mogą w różnym stopniu podmarzać, starsze są wystarczająco wytrzymałe, zwłaszcza w zachodniej części kraju. Parrocja znosi mrozy do –20°C.
Zastosowanie parrocji perskiej
Parrotia to niezwykle wytrzymały gatunek drzewa. Jego system korzeniowy, ze względu na stosunkowo dużą wytrzymałość na rozciąganie, nadaje się do stabilizacji zboczy. Parrocja perska wykazuje się dużą tolerancją na ciepło, suszę, wiatr, sól drogową oraz zanieczyszczenia powietrza. To sprawia, że nadaje się do stosowania wzdłuż ulic, na parkingach, oraz obiektach użyteczności publicznej. Znajduje zastosowanie na pasach rozdziału autostrad, do wykorzystywania w parkach i ogrodach. Sadzi się ją w alejach i szpalerach, w grupach czy pojedynczo jako soliter.
Dekoracyjna korowina i liście, ciekawy pokrój, ozdobne kwiaty. Przede wszystkim jednak długo utrzymujące się wielobarwne, niezwykle dekoracyjne liście sprawiają, że parrocję należy postrzegać jako drzewo mogące wzbogacić praktycznie każdą przestrzeń.
Parrocja perska. Odmiany
Znanych jest kilka odmian parrocji, różniących się pokrojem i jesiennym przebarwieniem liści.
- ‘Biltmore’ – klon pochodzący z drzewa rosnącego w ogrodach Biltmore, które ma ponad 100 lat; jesienią liście są żółte, czerwone, pomarańczowe i fioletowe.
- ‘Bella’ – wąski, stożkowaty pokrój, liście pięknie przebarwiają się jesienią.
- ‘Spinners’ – jesienią liście są purpurowe.
- ‘Vanessa’ – pokrój wyprostowany, kolumnowy; liście jesienią są purpurowe lub pomarańczowe; odmiana zdobyła nagrodę Award of Garden Merit brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego (RHS) oraz była Drzewem Roku 2014 Amerykańskiego Stowarzyszenia Arborystów Miejskich (SMA).
- ‘Lamplighter’ – liście w okresie wegetacji kremowo-zielone.
- ‘Pendula’ – niskie drzewa, gęsto ulistnione, o pędach zwieszonych do ziemi, liście czerwone.
- ‘Burgundy’ – pokrój krzewu, wysokość do 2,5 m i podobna szerokość; młode liście fioletowe, starsze zielone, pod koniec sierpnia zmieniające kolor na intensywnie burgundowy.
- Persian Spire (‘JLPN01’) – kolumnowy pokrój, liście wiosną są bordowe, latem stają się zielone z fioletową obwódką, a jesienią zmieniają barwę na żółtopomarańczową.
- ‘Horizontalis’ – półpłaczący, szerokorozłożysty pokrój.
Rozmnażanie
Parrocję można rozmnażać z nasion. Można za pomocą sadzonek pędowych, przez szczepienie i odkłady. Nasiona parrocji kiełkują po pięciomiesięcznym okresie stratyfikacji ciepłej, po której następuje trzymiesięczny okres stratyfikacji zimnej.
Z badań przeprowadzonych w 2018 r. nad nasionami parrocji z zastosowaniem gibereliny w stężeniu 100 mg i melatoniny w stężeniach 50 mg i 100 mg, w wariantach temperaturowych 5°C, 10°C, 20°C i 30°C wynika, że nasiona kiełkują w zakresie temperatur 5–20°C. Zastosowane zabiegi spowodowały zwiększenie procentu kiełkowania i zakresu temperatury. Najlepiej kiełkowały nasiona traktowane gibereliną, natomiast najniższy procent kiełkowania odnotowano w grupie kontrolnej i przy melatoninie w dawce 50 mg. Rośliny rozmnożone z nasion zaczynają kwitnąć po około 25 latach, a z rozmnożenia wegetatywnego po około 10–15 latach.
Podobnie jak w wypadku wielu przedstawicieli Hamamelidaceae, parrocja ukorzenia się dość łatwo. Podczas doświadczeń z wykorzystaniem fitohormonów uzyskano ukorzenienie sadzonek w ponad 90%. W jednym doświadczeniu zastosowano proszek z 0,8% kwasem indolilomasłowym (IBA), natomiast w drugim – końcówki sadzonek moczono przez 24 godziny w wodnym roztworze 0,04% IBA. W obu przypadkach sadzonki wytworzyły rozbudowany system korzeniowy i dobrze rosły po przesadzeniu do doniczek. Także traktowanie 0,5% IBA (rozpuszczonym w 50% alkoholu) przyniosło pożądany efekt.
