Zakładanie rabaty bylinowej wymaga znajomości kilku zasad. Temat ten prezentuje dr inż. Monika Latkowska z Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Warszawskiego. Prezentuje kompendium wiedzy, dzięki któremu unikniemy błędnych decyzji.
Rozmiar i kształt rabaty
Zakładanie rabaty bylinowej należy zacząć od wyboru jej lokalizacji i ustalenia jej wymiarów oraz kształtu. Kolejny krok to ocena warunków świetlnych i glebowych, pozwalająca na odpowiedni dobór gatunków. Po ustaleniu stylu i kolorystyki kompozycji można przejść do wyboru roślin uwzględniającego ich walory dekoracyjne oraz wymagania uprawowe. Następnie przystąpić do zaprojektowania rabaty.
Trzeba wziąć pod uwagę usytuowanie rabaty w przestrzeni i sposób jej oglądania. Na ogół rabaty miejskie, podobnie jak kwietniki, oglądane są ze wszystkich stron i z tego powodu rośliny najwyższe powinny być rozmieszczone w centralnej części kompozycji, zaś niższe – na jej obrzeżach.
Należy pamiętać, że gęstość sadzenia (rozstawa) zależy od wielkości roślin. Wysokie, okazałe rośliny sadzi się generalnie w większej rozstawie niż niskie i płożące. Zalecana gęstość sadzenia bylin na klasycznych rabatach to:
- rośliny o wys. 1–2 m: 3–5 szt. na 1 m2
- rośliny o wys. 0,5–1 m: 7–10 szt. na 1 m2
- rośliny o wys. 25–30 cm: 12–15 szt. na 1 m2
- rośliny o wys. poniżej 25 cm: 25–40 szt. na 1 m2.
Obecnie stosuje się też inne koncepcje rabat bylinowych. Rośliny sadzone są dużymi jednogatunkowymi płatami dającymi duże barwne plamy, albo też swobodnie przeplata gatunki ze sobą na całym obszarze rabaty, by imitować łąkę kwietną. W tych przypadkach gęstość sadzenia rządzi się oczywiście innymi zasadami.
Zakładanie rabaty bylinowej – kluczowe jest przygotowanie stanowiska
Stanowisko do uprawy roślin należy wcześniej starannie przygotować, aby zapewnić bylinom dobre warunki wzrostu przez kilka lat. Wtedy też możliwe są: wzbogacenie gleby w składniki pokarmowe, poprawa jej struktury czy nawet częściowa wymiana, jeśli ma ona złe właściwości fizyczne i jest bardzo uboga.
Dobre przygotowanie stanowiska dla bylin, by zapewnić im optymalne warunki wzrostu, to jak najbardziej opłacalna inwestycja, która pozwoli uzyskać trwały efekt dekoracyjny.
Po wyznaczeniu kształtu rabaty należy przekopać glebę i usunąć z niej chwasty, zwłaszcza wieloletnie (m.in. perz, mniszek, ostrożeń). W razie potrzeby ziemię należy wzbogacić w próchnicę czy rozluźnić. Jeśli gleba jest uboga i przepuszczalna, należy przekopać ją z dodatkiem próchnicznego podłoża czy kompostu, glebę ciężką należy natomiast rozluźnić, dodając piasek. Po wyrównaniu i zagrabieniu stanowisko jest gotowe do sadzenia roślin, które można rozmieścić na rabacie zgodnie z projektem.
Kiedy zakładać rabatę?
Na rabatach miejskich sadzone są byliny wyprodukowane w pojemnikach. Mają one dobrze wykształcony system korzeniowy. Dlatego mogą być sadzone niemal przez cały sezon, poza okresami suszy oraz wtedy, gdy gleba jest zamarznięta. W praktyce sadzenie zwykle odbywa się wiosną lub wczesną jesienią.
Termin wiosenny zalecany jest zwłaszcza dla bylin zimozielonych oraz gatunków odznaczających się mniejszą mrozoodpornością, jesienny zaś jest generalnie bezpieczniejszy, ponieważ zapewnia roślinom lepsze warunki wilgotnościowe. Posadzone jesienią rośliny nie są narażone na suszę i wysoką temperaturę. Późnojesienne sadzenie wiąże się jednak z koniecznością zabezpieczenia roślin przed mrozem.
Przed sadzeniem
Przed sadzeniem rośliny należy dobrze podlać lub zanurzyć bryłę korzeniową w wodzie, by dobrze nasiąkła. Jeśli korzenie są mocno przesuszone, nie wchłoną dobrze wody po posadzeniu i podlaniu. Roślina powinna zostać posadzona nie głębiej, niż rosła w doniczce.
Zbyt głębokie sadzenie może zahamować kwitnienie, jak ma to miejsce np. w przypadku piwonii (Peaonia) czy kosaćców (Iris). Zaraz po posadzeniu rośliny należy obficie podlać, aby gleba osiadła i przylgnęła dobrze do drobnych korzeni. W początkowym okresie po sadzeniu rośliny są bardzo wrażliwe na przesychanie, należy więc pamiętać o ich systematycznym podlewaniu. W zatrzymaniu wilgoci w glebie pomoże ściółkowanie roślin, które zapobiega też wyrastaniu chwastów. Można użyć do niego zrębek drzewnych, przekompostowanej kory lub kompostu.
Zakładanie rabaty bylinowej – ważna pielęgnacja roślin
Byliny mogą rosnąć na rabacie przez kilka, a nawet kilkanaście lat. Zwłaszcza jeśli są odpowiednio dopasowane do stanowiska i starannie pielęgnowanie w pierwszych latach uprawy. Nie trzeba ich wymieniać, jak roślin sezonowych na kwietnikach. Nie wymagają też pracochłonnej i kosztownej pielęgnacji, jak trawniki, które trzeba intensywnie nawadniać i systematycznie kosić.
Mimo dość wysokich kosztów zakupu materiału roślinnego utrzymanie rabaty bylinowej w kolejnych latach uprawy, gdy rośliny już się rozrosną, nie jest kosztowne, a nawet okazuje się tańsze niż pielęgnacja trawnika.
Według firmy Boot & Hortorus w okresie 10 lat użytkowania koszty założenia i całorocznej pielęgnacji trawnika są wyższe o ok. 30% od kosztów założenia i utrzymania rabaty bylinowej. Przeprowadzone w Holandii badania wykazały, że utrzymanie rabat bylinowych w mieście jest też o 1/3 tańsze niż pielęgnacja krzewów ozdobnych wymagających przycinania. Rabaty bylinowe mogą więc być zarówno bardziej atrakcyjną, jak i tańszą alternatywą dla trawników miejskich czy kompozycji tworzonych z krzewów i żywopłotów.
O tym, że pielęgnacja bylin i utrzymanie rabat nie są skomplikowane, świadczą programy „Fleur Robuste” czy „Green to Colour”. Prezentują one technikę „uproszczonej pielęgnacji” bylin. Zalecane jest w nich sadzenie odpowiednio dobranych do stanowiska roślin w dość dużych jednogatunkowych skupiskach. To gwarantuje ich dobry wzrost i zachowanie formy rabaty przez szereg lat.
Pielęgnacja w pierwszym roku
Pielęgnacja roślin w pierwszym roku uprawy polega na ich systematycznym podlewaniu i trzykrotnym usuwaniu chwastów. W drugim i trzecim sezonie wystarcza dwukrotne pielenie. W kolejnych latach uprawy, gdy rośliny już się rozrosną, jest ono zwykle zbędne. Bylin nie przycina się przed zimą. Za to co roku w marcu kosi się je i mulczuje rabaty skoszonym i rozdrobnionym materiałem roślinnym. Stosuje się też nawozy mineralne dostarczające azotu.
Aby zapewnić bylinom odpowiednie warunki wzrostu, warto zainwestować w system nawadniania kropelkowego, dostarczający wodę do poszczególnych roślin. Warto też sadzić na rabatach gatunki, które nie mają dużych wymagań wodnych i dobrze radzą sobie z okresową suszą. Rośliny najlepiej zasilać nawozami organicznymi albo wieloskładnikowymi mineralnymi o spowolnionym działaniu. Byliny warto nawozić dwa razy w roku: wiosną i latem. Nie później jednak niż na początku sierpnia, aby nie pobudzać ich wzrostu, ponieważ muszą przygotować się do zimy, by nie przemarznąć.
Dalsze zabiegi pielęgnacyjne
Inne zabiegi pielęgnacyjne to usuwanie przekwitłych kwiatów/kwiatostanów, by stymulować pojawianie się nowych pąków i przedłużać kwitnienie, oraz zasychających liści. Należy też regularnie usuwać chwasty, zwłaszcza na nowych rabatach i w razie potrzeby uzupełniać warstwę ściółki. Konieczne są też kontrola wzrostu roślin i niedopuszczanie do ich wzajemnego przerastania się. Na rabatach hybrydowych dodatkowym zadaniem jest wymiana gatunków sezonowych.
