Tematem artykułu jest podłoże na bazie włókien kokosowych. Podajemy właściwości, które decydują o jego zastosowaniu w szkółkarstwie. Poznajmy korzyści, jakie przynosi zastosowanie podłoża z wykorzystaniem włókien kokosowych. Czy stanie się ono alternatywą dla torfu?
Podłoże na bazie włókien kokosowych – bardzo dobre parametry fizyczne
Gotowe podłoże wyprodukowane na bazie włókien kokosowych ma bardzo dobre parametry fizyczne. Charakteryzuje się ono wysoką porowatością ogólną (85–95%). Nawet przy pełnej pojemności wodnej po obfitych opadach i odcieknięciu wody grawitacyjnej około 60–70% porów jest nią wypełnionych. Zaś zwartość powietrza utrzymuje się na poziomie 15–30%. Są to bardzo dobre parametry spełniające wymagania większości roślin ogrodniczych.
Wynika to z faktu, że woda jest wiązana stosunkowo słabymi siłami i jej nadmiar łatwo odcieka z podłoża. W konsekwencji nie dochodzi do zalewania systemów korzeniowych roślin i wytworzenia deficytowych warunków tlenowych.
Takie ryzyko czasami może występować w podłożach na bazie torfu podczas dłuższych okresów z opadami. Problem pojawia się zwłaszcza podczas ukorzeniania sadzonek, gdy uprawa musi być często i regularnie zamgławiania lub zraszana. Zalane sadzonki są podatne na infekcje i zamierają. Podłoże na bazie włókien kokosowych pomaga zatem zapewnić lepsze warunki sadzonkom.
Podłoże na bazie włókien kokosowych przeciwdziała rozwojowi grzybów, glonów, mchów, itp
Innym fenomenem zaobserwowanym w praktyce jest to, że bezpośrednio po podlewaniu powierzchnia podłoża stosunkowo szybko przesycha, mimo odpowiedniego nawilżenia podłoża poniżej. Jest to korzystne zjawisko w uprawach szkółkarskich, gdzie na powierzchni stale wilgotnych podłoży na bazie torfów mogą rozwijać się glony, mchy i wątrobowce.
Podłoże na bazie włókien kokosowych ma dobre właściwości wodne
Kolejną pozytywną właściwością włókna kokosowego jest równomierne rozprzestrzenianie się wody w całej objętości podłoża. Jest to szczególnie istotne w uprawach nawadnianych kroplowo w dużych pojemnikach lub podsiąkowo.
Inną praktyczną cechą włókna kokosowego jest jego szybka hydratacja. Podłoże na bazie włókien kokosowych, w odróżnieniu od torfu wysokiego, nawet po silnym przesuszeniu nie nabiera właściwości hydrofobowych i bardzo łatwo je ponownie nawilżyć.
Właściwość tę wykorzystuje się praktycznie, ponieważ włókno kokosowe jest transportowane w postaci silnie sprasowanych kostek. Dzięki temu materiał zajmuje mniej miejsca podczas transportu i sam transport jest tańszy. Dopiero w zakładzie produkującym podłoża lub w gospodarstwie ogrodniczym materiał ekspanduje się (rozpręża) i powraca do wyjściowej objętości.
Po dodaniu wody sprasowany kokos zwiększa swoją objętość 6–8 razy i przybiera właściwy kształt. Można przyjąć, że średnio 1 g suchego włókna wchłania około 8 g wody, czyli całkowita pojemność wodna wynosi około 800%.
Podłoża z włókna kokosowego są trwałe i odporne na rozkład mikrobiologiczny.
Wynika to przede wszystkim z wysokiej zawartości lignin i chemicelulozy, które ulegają bardzo powolnemu rozkładowi mikrobiologicznemu i przez długi okres zachowują dobre parametry fizyczne podłoża. Ma to szczególne znaczenie dla upraw wieloletnich.
Kolejną korzystną cechą włókna kokosowego jest to, że jest ono wolne od patogenów i nie wymaga odkażania przed rozpoczęciem uprawy. Występują w nim grzyby z rodzaju Trichoderma, które zajmując niszę ekologiczną, utrudniają rozwój innych grzybów, np. patogenicznych. We włóknie kokosowym nie ma również nasion chwastów, spotykanych w niektórych podłożach organicznych.
Jest to podłoże o dobrych właściwościach cieplnych. Dzięki słabej przewodności cieplnej materii organicznej i powietrza powoli wypromieniowuje energię, co jest szczególnie ważne wiosną, gdy rozpoczyna się uprawa, i podczas mrozów zimą.
Właściwości chemiczne podłoża
Podstawowymi parametrami chemicznymi podłoża jest odczyn i zawartość różnych jonów. Większość materiałów organicznych stosowanych jako podłoża ogrodnicze (torf, kora, trociny) zazwyczaj zawiera mało składników pokarmowych lub balastowych, stąd ich zasolenie jest niskie.
Wyjątkiem od tej reguły jest włókno kokosowe, które w momencie pozyskiwania może zawierać różne ilości soli, głównie chlorku sodu i chlorku potasu. Wynika to z miejsca uprawy i fizjologii palm kokosowych. Aby włókno kokosowe było przydatne do uprawy roślin ogrodniczych, konieczne jest wypłukanie ewentualnego nadmiaru soli.
Z tego powodu świeże odpady z przerobu kokosów zazwyczaj kompostuje się i poddaje przemywaniu wodą opadową podczas pory monsunowej w miejscu wytwarzania. Kolejnym zabiegiem jest buforowanie podłoża, polegające na podmianie jonów sodu i potasu przez wapń.
Proces oczyszczania podłoża z nadmiernego zasolenia generuje dodatkowe koszty, ale jest niezbędny. Zasolenie dobrze oczyszczonego włókna kokosowego stosowanego do produkcji ogrodniczej nie powinno być większe niż 0,5 mS/cm.
Należy podkreślić, że nie każde podłoże kokosowe jest zasolone, co wielu ogrodników traktuje jako standard. Pierwsze partie tego materiału, które pojawiły się w naszym kraju, niestety często się tym charakteryzowały. Wynikało to z faktu, że sprowadzano najtańszy surowiec, który był nieoczyszczony. Bardzo niska cena powinna wzbudzić czujność co do jakości. Najlepszym rozwiązaniem jest uzyskanie od dostawcy informacji dotyczącej parametrów jakościowych, a przed uprawą – wykonanie analizy chemicznej podłoża.
Odczyn podłoża
Odczyn włókna na początku uprawy jest zazwyczaj lekko kwaśny, pH podłoża kokosowego oznaczane w wodzie destylowanej wynosi 6,0–7,0. Jest to odpowiedni odczyn dla większości roślin ogrodniczych. Jednakże z powodu braku węglanów właściwości buforowe podłoża kokosowego są ograniczone. Do obniżenia pH dochodzi zwłaszcza w uprawie roślin wieloletnich pod wpływem nawożenia i stosowania miękkiej wody do podlewania (mało wodorowęglanów) oraz amonowej formy azotu.
Z powodów wymienionych wyżej oraz ponieważ we włóknie kokosowym występuje sorpcja składników w uprawach, należy regularnie kontrolować odczyn i zasolenie, wykonując analizy w celu monitorowania zawartości dostępnych form składników pokarmowych i balastowych.
Podłoże na bazie włókien kokosowych, a nawożenie
Uprawa we włóknie kokosowym wymaga specyficznego podejścia do nawożenia. Zawartość potasu w tym podłożu, nawet dobrze oczyszczonym, prawie zawsze jest średnia lub wysoka. Z tego powodu na początku uprawy należy ograniczyć nawożenie tym składnikiem, a dopiero po kilku tygodniach uprawy można zwiększyć ilość potasu w pożywce.
Inną cechą włókna kokosowego jest sorpcja wapnia, żelaza i azotu. Zawartość tych składników na początku uprawy przez kilka tygodni należy zatem zwiększyć o 10–50% w stosunku do standardowych zaleceń.
Na podstawie artykułu z magazynu „Szkółkarstwo” 2/2024
