Różnorodność biologiczna (bioróżnorodność) to zróżnicowanie ekosystemów, gatunków i genów na Ziemi lub w określonym siedlisku. Tyle wyjaśnia nam definicja. Czy zagadnienie to dotyczy branży roślin ozdobnych? Zobaczmy jak szkółka Cruydt-Hoeck z Nijeberkoop w północnej Holandii wciela to w życie.
Bioróżnorodność jest ważna. Dlaczego?
W praktyce obserwujemy, że liczebność gatunków oraz zasoby ekosystemów wokół nas ciągle się zmieniają. Nie tylko pod wpływem zmieniającego się klimatu czy z powodu naturalnych katastrof. Przede wszystkim w wyniku działalności człowieka. Przez zastępowanie natury budownictwem i przemysłem rolnym, nadmierną eksploatację zasobów przyrody, tak intensywną, że nie potrafią się one już odnawiać. Bioróżnorodność redukuje też wypalanie łąk i ściernisk, usuwanie liści z ogrodów i parków, zanieczyszczanie środowiska, wyręb lasów, transport samochodowy. Ważnym destrukcyjnym czynnikiem jest też wprowadzanie gatunków obcych, potencjalnie inwazyjnych, do naturalnych ekosystemów. W wyniku sukcesywnego przejmowania przez nie siedlisk następuje stopniowy zanik populacji rodzimych. Ochrona i rekonstrukcja naturalnych ekosystemów, gatunków i osobników populacji rodzimych, zagrożonych wyginięciem, przyczynia się do odrodzenia bioróżnorodności.
Misja zachowywania i odbudowy bioróżnorodności przyświeca szkółce roślin i nasion rodzimego pochodzenia – Cruydt-Hoeck, znajdującej się w miejscowości Nijeberkoop w prowincji Fryzja w północnej Holandii.
Bioróżnorodność – prekursorzy
Szkółkę Cruydt-Hoeck 45 lat temu założyli Rob Leopold i Dick van der Burg – przyjaciele, pasjonaci natury, pionierzy, którzy poświęcili należną uwagę problematyce środowiskowej już w latach 70. ubiegłego stulecia. Obecni właściciele szkółki – Jojanneke Bijkerk i Jasper Helmantel – od 2007 r. kontynuują dobre tradycje swoich poprzedników. W ciągu 15 lat firma rozrosła się do szkółki zatrudniającej ponad 40 pracowników. W 2017 r. przejęto firmę De Heliant, oferującą siewki rodzimych gatunków roślin. Szkółka Cruydt-Hoeck ma obecnie powierzchnię 22 ha, a jej asortyment obejmuje ok. 500 gatunków dziko rosnących roślin rodzimych.
Jojanneke i Jasper wraz z 40-osobowym zespołem zbierają i czyszczą w szkółce nasiona lokalnych gatunków roślin, a następnie je wysiewają i produkują siewki. Same nasiona oferowane są przede wszystkim jako mieszanki do zakładania łąk kwietnych. Te wykorzystywane są do obsiewania poboczy dróg, skarp, tworzenia ogrodów naturalistycznych. Tych prywatnych i na terenach zieleni miejskiej.
Bioróżnorodność umożliwia życie, nie można się bez niej obejść. Jest ona niezbędna do utrzymania ekosystemów, a tym samym – zdrowego środowiska życia. Ale też poważnie zagrożona. Prowadząc działania na rzecz jej odbudowy, jako społeczeństwo, przyczyniamy się do rekonstrukcji zrównoważonego życia na naszej planecie. Firma Cruydt-Hoeck chce wziąć za to odpowiedzialność i znacząco się do tego przyczynić – mówi Jojanneke.
Sadzenie rodzimych roślin daje widoczne efekty! W naszej szkółce obserwujemy zwielokrotnienie liczby gatunków owadów w ciągu trzech lat. Od bzygowatych i trzmieli po niespotykane dotychczas na danych stanowiskach gatunki dzikich pszczół i motyli. Co za tym idzie – pojawiło się tam więcej ptaków owadożernych – dodaje współwłaścicielka firmy Cruydt-Hoeck.
Od zbioru do zbioru
Nasiona zbierane są z populacji dobrej jakości roślin dziko rosnących w Niderlandach i w belgijskiej Flandrii, za zgodą właścicieli terenu. Różnorodność genetyczna i gatunkowa jest bardzo ważna w tym procesie. Nasiona zbierane w środowisku naturalnym w 50% służą do dalszej uprawy w szkółce Cruydt-Hoeck, pozostałe przechowuje się w firmowym sejfie w stanie suchym, zabezpieczone przed wilgocią.
Rośliny z naturalnych stanowisk mają zróżnicowane wymagania, zatem odmienne są metody ich uprawy. Czasami potrzebne są duże nakłady pracy ręcznej, choć i tak wiele procesów w szkółce udało się zmechanizować. Mniejsze partie roślin sadzone są ręcznie.
W wypadku większych partii wykorzystywane są maszyny sterowane systemem GPS. Nasiona wielu gatunków dzikich roślin kiełkują bardzo wolno i wysiewanie ich wprost na zagony do gruntu jest ryzykowne. Dlatego najpierw przygotowuje się ich rozsadę w tunelu foliowym, w kontrolowanych warunkach.
Uprawa roślin w Cruydt-Hoeck jest całkowicie zrównoważona, z wykorzystaniem wyłącznie nawozów organicznych. Wszystko odbywa się we współpracy z naturą. Ważnym czynnikiem jest gleba. To ona decyduje o tym, co będzie na niej rosło. Aby stymulować bogactwo życia w glebie, stosuje się kompost i ziemię liściową.
Bioróżnorodność, a chwasty
Także w tej szkółce producenci borykają się z chwastami. Większość z nich usuwa się ręcznie. Jednak do odchwaszczania (głównie do usuwania chwastów między roślinami) wykorzystywane są również maszyny. Opielacze, do spulchniania gleby, kultywatory i brony palcowe – chwastowniki. Chemicznych środków ochrony roślin w tej szkółce się nie stosuje. Zdaniem właścicieli gospodarstwa to przestarzałe praktyki, szkodliwe dla natury i niezgodne z filozofią firmy.
Dojrzałe nasiona wielu gatunków zbierane są ręcznie. Ścięte rośliny są suszone, a następnie młócone. Bardzo ważne jest dopilnowanie właściwego momentu dojrzewania nasion i zbioru, aby przez nieuwagę nie stracić całego plonu, czyli rezultatu całorocznej pracy.
Niektóre procesy trudno zmechanizować. Do zbioru nasion z aparatem lotnym wykorzystuje się specjalne maszyny przypominające ogromne odkurzacze. Ponieważ w sprzedaży nie ma specjalistycznych urządzeń do zmechanizowania wielu procesów w tej szkółce, trzeba je projektować i tworzyć we własnym zakresie albo dostosowywać te dostępne na rynku.
Po zbiorze nasion
Po zbiorze i wysuszeniu nasiona czyści się z domieszek i zanieczyszczeń. Nasiona są też kalibrowane, zgodnie z firmową zasadą „gdy zauważymy różnicę, czyścimy”. Różnice mogą dotyczyć rozmiaru, kształtu, ciężaru właściwego, koloru itp. Są one wyraźnie zauważalne pod mikroskopem albo pod lupą. Również w tym procesie dużo pracy wykonywanej jest ręcznie. Jednak czyszczenie i sortowanie przeprowadzane są też za pomocą różnych urządzeń (sita, stoły sortownicze i pneumatyczne, maszyny przesiewające, separatory sitowe z komorą aspiracyjną).
Właściwe przechowywanie nasion jest bardzo istotne, odbywa się w suchym środowisku o stałych temperaturze i wilgotności, przez co nasiona jak najdłużej zachowują jakość i zdolność kiełkowania.
Bardzo ważna jest administracja dotycząca wszystkich upraw i zbiorów w szkółce. Każde poletko i każda partia ma unikalny numer. Do 2018 r. karty zbiorów wypełniano ręcznie. Od 2019 r. ułatwia to aplikacja na smartfon i możliwości skanowania kodu QR. Dzięki temu wszystkie informacje trafiają natychmiast do bazy danych.
Działania i inicjatywy
Na terenie gospodarstwa, wzdłuż drogi, znajdują się specjalnie zagospodarowane obszary przyjazne owadom. Posadzone tam rośliny miododajne i umieszczone domki dla owadów służą jako schronienie dla rodzimej flory, owadów, ptaków i małych ssaków.
Jojanneke i Jasper podejmują działania nie tylko w celu ochrony zachowanego jeszcze dziedzictwa przyrodniczego czy przywrócenia różnorodności biologicznej. Działają także na rzecz lepszego zrozumienia znaczenia bioróżnorodności. Propagują wiedzę w zakresie różnorodności biologicznej i starają się motywować konsumentów do zakładania choćby niewielkich poletek z roślinami rodzimymi we własnym ogrodzie i w ten sposób – przyczyniania się do zachowania bioróżnorodności. Pomagają w tym specjalne mieszanki roślin z asortymentu szkółki, przeznaczone do wybranych stanowisk, np. zacienionych, wilgotnych czy słonecznych.
W ogrodach na dachach, popularnych od kilku lat, wykorzystuje się najczęściej różne gatunki rozchodników. Ale przyczyniają się one do wzrostu bioróżnorodności tylko w ograniczonym stopniu. Jeśli dach pozwala na położenie grubszej warstwy podłoża (10 cm lub więcej) o dobrej zdolności buforowania wody, w Cruydt-Hoeck zaleca się stworzenie łąk kwietnych z wykorzystaniem rodzimej roślinności.
Na stronie internetowej Cruydt-Hoeck i w katalogu można znaleźć mnóstwo informacji i wskazówek, jak fachowo przygotować i pielęgnować łąki kwietne. Bo takie założenie nie powstaje jednak naturalnie. To kultura ogrodnicza, w której jest miejsce na naturalne procesy. Aby utrzymać łąkę kwietną w dobrym stanie, konieczna jest pielęgnacja przez człowieka.
Działania i inicjatywy właścicieli szkółki Cruydt-Hoeck przynoszą spodziewane korzyści. Zgodnie z ich dewizą: „Razem sprawiamy, że świat rozkwita” wszyscy ich klienci i partnerzy biznesowi przyczyniają się do wspierania bioróżnorodności najbliższego otoczenia i regionu.
