Coraz wydajniejsze i bardziej przyjazne środowisku procesy produkcyjne, a także – w pewnym stopniu – wprowadzane regulacje prawne, wymagają dobrego zarządzania wodą w ogrodnictwie. Dotyczy to zarówno produkcji roślin pod osłonami, jak i w pojemnikach na kontenerowni. Wody opadowe i drenażowe zbierane są przez systemy recyrkulacji. Następnie poddawane są obróbce i ponownie używane w celu opłacalnego wykorzystania wody jako zasobu. Do przechowywania dużych ilości wody stosowane są zbiorniki na wodę. Podziemne cysterny wykonane z betonu oraz zbiorniki z tworzywa sztucznego czy z blachy falistej.
Zbiorniki z blachy falistej mogą być dostarczane w rozmaitych rozmiarach i z różnymi membranami/powłokami z tworzywa sztucznego. Dzięki temu są wszechstronne w użyciu i dostosowane do różnej jakości wody stosowanej w ogrodnictwie (wody deszczowe, przelew/drenaż lub dzienne zapasy pożywki nawozowej). Budowa zbiorników z blachy falistej może być przeprowadzona przy stosunkowo niewielkim wysiłku i niskich kosztach. Zgromadzoną wodę można chronić osłonami przed zabrudzeniem, rozwojem glonów i parowaniem. W niektórych przypadkach wadami zbiorników z blachy falistej są ograniczone możliwości wykorzystania wody w zimie, podatność na obciążenia wiatrem i śniegiem bądź restrykcje wynikające z ochrony środowiska.
Na co należy zwrócić uwagę przy budowie zbiorników z blachy falistej:
► Gdzie jest planowane postawienia zbiornika na wodę?
● W szklarni lub tunelu – utrata powierzchni produkcyjnej; możliwość pobierania wody nawet w zimie
● W halach – utrata powierzchni roboczej; możliwe skraplanie na zewnętrznej ścianie; z reguły możliwe jest pobieranie wody ze zbiornika przez cały rok
● Na zewnątrz – narażenie na działanie czynników atmosferycznych; miejsce na zbiorniki o większych pojemnościach; pobieranie wody w warunkach mrozu może spowodować poważne szkody.
► Czy fundament jest odpowiedni, czy wymaga np. uszczelnienia?
► Czy ze względu na jakość gromadzonej wody potrzebna jest specjalna powłoka z tworzywa sztucznego?
► Montaż przez profesjonalną firmę lub przynajmniej pod nadzorem specjalistów (gwarancja, mało prawdopodobne błędy w montażu)
► Kontrola dostarczonych elementów pod kątem wad, uszkodzeń, wytrzymałości materiałów itp.
► Tworzenie otworów bocznych i modyfikacje – tylko zgodnie z instrukcjami producenta
► Dobra dostępność ze wszystkich stron ułatwiająca kontrole wizualne i konserwację
► Unikanie szkód powodowanych np. przez uderzenie lub działanie kwasów
► Kontrola wzrokowa co najmniej raz w roku z zewnątrz pod kątem korozji, przechylenia i innych zmian
► Kontrola wzrokowa od wewnątrz, między folią a ścianą zewnętrzną w przypadku nieprawidłowości podczas wizualnej kontroli zewnętrznej, ale najpóźniej po siódmym
roku użytkowania
► Usuwanie śladów łagodnej korozji, wymiana elementów w przypadku silniejszej korozji
► Opróżnienie zbiornika w razie uszkodzenia lub podejrzenia uszkodzenia i zlecenie naprawy
Zalety i wady zbiorników na wodę wykonanych z blachy falistej
● Wszechstronne zastosowanie
● Stosunkowo łatwa budowa
● Relatywnie niskie koszty
● Pokrowce chroniące przed zanieczyszczeniami, rozwojem glonów i parowaniem wody
● Podatność na wiatr
● Ograniczone pobieranie wody w czasie zimy
● Podatność na obciążenia śniegiem
● Nie wszędzie dozwolone
● Ograniczona pojemność
Przyczyny uszkodzeń zbiorników na wodę
Wadliwy montaż
Niewłaściwa budowa zbiorników na wodę może wiązać się z uszkodzeniami zbiornika nawet przed rozpoczęciem jego eksploatacji. Ze względów konstrukcyjnych, od pewnego rozmiaru zbiornika dolne warstwy blachy, z której jest zbudowany, mają większą grubość.
Jeśli podczas montażu cieńsze arkusze zostaną zamontowane na dolnych warstwach, podczas gdy grubsze będą umieszczane na górze, to stabilność tak zbudowanego zbiornika zostanie zachwiana.
Podczas montażu zbiorników na wodę (szczególnie otwartych) należy zadbać o to, aby górna blacha falista była zawsze montowana na wierzch blachy leżącej pod nią. Dzięki ułożeniu blach na zakładkę, deszcz i woda powstała z kondensacji pary nie będą przedostawać się pomiędzy arkusz blachy tworzący ścianę zewnętrzną a wewnętrzną membranę z tworzywa sztucznego.
W ten sposób zmniejsza się prawdopodobieństwo korozji wewnątrz zbiornika. GV zaleca, aby montaż był zawsze nadzorowany przez profesjonalną firmę zajmującą się budową zbiorników na wodę, a najlepiej całkowicie przez nią wykonany.
Rozbudowa
Wytrzymałość ścian pierścienia jest obliczana specjalnie dla każdego rozmiaru zbiornika. Zwiększenie rozmiaru zbiornika z blachy falistej poprzez umieszczenie dodatkowych pierścieni na górze może wymagać wzmocnienia dolnych blach.
Ulepszenia tego rodzaju należy zawsze przeprowadzać w porozumieniu z profesjonalną firmą lub producentem zbiornika, ponieważ tylko oni mogą ocenić, czy możliwe jest bezpieczne podwyższenie.
Przeprowadzenie rury odprowadzającej przez ścianę zbiornika powoduje osłabienie blachy w miejscu wykonania otworu. W takim przypadku należy zastosować specjalne zestawy naprawcze od producentów, które wzmacniają strukturę konstrukcji, aby otwory tego rodzaju nie prowadziły do potencjalnego punktu pęknięcia w ścianie zbiornika.
Niewłaściwy fundament zbiornika na wodę
Napełnione zbiorniki na wodę wywierają nacisk na powierzchnię ziemi rzędu kilku ton na metr kwadratowy. Fundament w punkcie wznoszenia musi być odpowiednio przygotowany do przenoszenia tego obciążenia. Nachylenie, nieodpowiednio nośny grunt, brak fundamentów płytowych lub betonowych może prowadzić do osiadania gruntu po jednej stronie ściany silosu.
Dla właściwej stabilizacji zbiornika dopuszczalne są jedynie minimalne odchylenia w pionowej orientacji ścian zewnętrznych. Przekroczenie tego zakresu tolerancji może doprowadzić do zawalenia się zbiornika na wodę.
Inną możliwością osłabienia podstawy rezerwuaru jest wyciek wody przez powłokę z tworzywa sztucznego. Podczas naprawy tego rodzaju uszkodzeń profesjonalny zakład powinien sprawdzić cały silos pod kątem orientacji pionowej i stabilności.
Mocowanie
Zbiorniki na wodę na otwartej przestrzeni przez swoje rozmiary mają dużą powierzchnię narażoną na działanie wiatru. Z tego powodu producenci zalecają ich wkopanie, obłożenie lub przymocowanie do płyty fundamentowej za pomocą wsporników. Jeśli nie zostanie to zrobione, częściowo opróżnione lub puste zbiorniki mogą zostać przez wiatr przesunięte z miejsca posadowienia i, w konsekwencji, uszkodzone.
Jakość i instalacja powłoki/membrany z tworzywa sztucznego
W zależności od składu wody używanej w zbiorniku producenci oferują różne rodzaje membrany z tworzywa sztucznego. W przypadku wody deszczowej z reguły wystarcza standardowa folia PVC.
Jeśli woda zostanie uzdatniona chemicznie lub fizycznie przed napełnieniem, należy użyć odporniejszej folii, o lepszych parametrach. To samo dotyczy zbiorników na zewnątrz, ponieważ powłoka ta jest w pewnym stopniu narażona na promieniowanie UV. Na rynku dostępne są na przykład membrany wykonane z EPDM, polipropylenu i wzmocnionego PVC.
Podczas instalowania powłoki należy zadbać o to, aby uniemożliwić jej kontakt z metalowymi elementami zbiornika, ponieważ może to spowodować uszkodzenie materiału wyściełającego. Nieszczelna folia będzie przepuszczać wodę. Woda z takich przecieków powoduje powstawanie rdzy na ściankach blachy i może wpływać na osłabienie fundamentu.
Do zabezpieczenia folii przed kontaktem z blachą i ostrymi metalowymi elementami należy stosować matę ochronną wykonaną na przykład z filcu.
Brak kontroli, pielęgnacji i konserwacji
Jednym z najważniejszych powodów pękania zbiorników na wodę jest stopniowe korodowanie ocynkowanych blach stalowych. Mata ochronna między ścianą zbiornika a powłoką z tworzywa sztucznego może rozprowadzać i magazynować wilgoć jak knot, utrzymując stale wilgotne blachy.
Woda pochodzi z nieszczelności tej folii, z gleby lub wycieków w pompach i rurociągach. To powoduje, że wilgoć gromadzi się wokół zbiornika.
Ta trwała wilgoć prowadzi do rdzewienia metalowych blach zbiornika od wewnątrz. Wytrzymałość ścian pogarsza się, a w najgorszym przypadku połączenia blach zbiornika otwierają się jak zamek błyskawiczny. Ze względu na działanie warunków atmosferycznych również na zewnątrz może powstawać rdza i z czasem osłabić konstrukcję.
Zbiorniki na wodę należy regularnie kontrolować
Dzięki regularnym kontrolom można szybko rozpoznać zewnętrzne objawy starzenia się zbiornika i sobie z nimi poradzić. W wielu przypadkach wystarcza szczotka druciana i podwójne pokrycie powierzchni farbą ochronną.
Aby odpowiednio wcześnie rozpoznać osłabienie wewnątrz rezerwuaru, należy najpóźniej po siedmiu latach jego użytkowania przeprowadzić kontrolę techniczną wytrzymałości wszystkich blach zbiornika, najlepiej od wewnątrz, po usunięciu folii oraz mat ochronnych.
Po upływie siedmiu lat użytkowania zbiornika na wodę wskazana jest kontrola co dwa lata. Jednym ze wskazań osłabienia od wewnątrz jest pojawienie się rdzy w miejscach nakładania się blach. W takim przypadku zbiornik należy jak najszybciej sprawdzić od wewnątrz. Usunąć folię i, następnie, potraktować istniejące plamy rdzy w sposób opisany powyżej.
Zarówno w przypadku powierzchni zewnętrznej, jak i wewnętrznej, obowiązuje zasada: jeżeli korozja wykroczyła poza powierzchnię, tym bardziej jeśli doszło do perforacji, zbiornik należy opróżnić i wycofać z eksploatacji, dopóki nie zostaną wymienione uszkodzone metalowe elementy.
Na rynku dostępne są również blachy z powłoką antykorozyjną (np. PVC). Blachy takie mają dodatkową ochronę przed korozją. Dzięki temu zbiorniki na wodę z nich wykonane charakteryzują się dłuższą żywotnością.
Ze względu na te właściwości, powlekane blachy faliste są szczególnie zalecane w przypadku zakopywanych elementów zbiornika, a także zbiorników zewnętrznych lub zlokalizowanych w budynkach o wysokiej wilgotności.
Pobieranie wody w zimie
Woda w zbiornikach stojących na zewnątrz może zamarzać w miesiącach zimowych. Jeśli woda na szczycie zbiornika zamarznie, a pozostała niezamarznięta woda zostanie pobrana, w rezerwuarze pozostanie kopuła lodowa. Ta zaś będzie spoczywać bezpośrednio na jego ścianie.
Blachy faliste z reguły nie są zaprojektowane z uwzględnieniem naprężeń rozciągających, dlatego zbiornik obciążony kopułą lodową może ulec zniszczeniu.
Woda nie powinna być pobierana, jeśli temperatura otoczenia umożliwiała jej zamarznięcie. Pobieranie wody nie jest również zalecane, gdy w pokrowcu wystąpiły wgłębienia w wyniku opadów śniegu lub zamarzniętej wody deszczowej.
Szybkie napełnianie
Napełnianie zbiorników po ulewnym deszczu może wiązać się z osiąganiem dużej prędkości wody podczas przepływu. Jest to szczególnie niebezpieczne dla zbiorników z dopływem bocznym.
Dopływ wody z boku zbiornika i duże prędkości przepływu mogą prowadzić do obciążeń o wartości kilku ton i tworzenia wirów. Wiry powodują, że zbiornik wibruje, a faliste ściany metalowe podlegają nierównomiernemu naprężeniu.
Tego rodzaju naprężenia, szczególnie związane z wcześniejszym osłabieniem (korozja, pochylenie), mogą prowadzić do pęknięcia blachy. Z tego powodu zaleca się napełnienie zbiorników za pośrednictwem rur ustawionych pionowo i wybranie dużej średnicy zbiorników oraz dopływów.
Dodatkowym zabezpieczeniem jest stosowanie rękawów napełniających, które prowadzą wodę do dna zbiornika.
Materiały o nieodpowiednich właściwościach i uderzenie
Zbiorniki na wodę z blachy falistej muszą spełniać określone normy i wytyczne dotyczące produkcji. Najlepiej, aby elementy zbiornika zostały przygotowane i dostarczone przez profesjonalnego producenta, na podstawie przepisów obowiązującego prawa.
W przypadku naprawy lub konserwacji należy użyć części dostarczonych przez producenta zbiornika. Tylko w ten sposób można mieć gwarancję, że zastosowane materiały spełniają określone wymagania.
Zbiorniki na wodę z blachy falistej usytuowane w miejscach użytkowanych przez pojazdy i maszyny są narażone na kolizje. Niewielkie uderzenie wystarczy, aby zdestabilizować zbiornik lub uszkodzić najniższy pierścień w takim stopniu, że wytrzymałość rezerwuaru nie będzie już wystarczająca. W celu ochrony przed uderzeniami zbiorniki powinny być umieszczone za odpowiednią barierą wykonaną, na przykład z betonu lub stali.
Kwasy
Kwasy są używane w niektórych procesach technologicznych. Na przykład do przygotowywania pożywki, czyszczenia oraz dezynfekcji stołów uprawowych, linii nawadniających i innego sprzętu produkcyjnego.
Instalacje wykorzystujące stężone kwasy powinny znajdować się jak najdalej od zbiornika z blachy falistej. Chodzi o to, aby w przypadku wycieku stężony kwas nie znalazł się w pobliżu zbiornika. Cynk i żelazo zawarte w blasze falistej silnie reagują z kwasami. To powoduje, że wytrzymałość ścian zbiornika może się drastycznie zmniejszyć w bardzo krótkim czasie. W konsekwencji zbiornik może pęknąć.
Podsumowanie
Zbiorniki na wodę są ważną częścią instalacji nawadniającej w nowoczesnej produkcji ogrodniczej. Uszkodzenie ich lub zniszczenie może nie tylko mieć daleko idące konsekwencje dla obiektów ogrodniczych i upraw, a w rezultacie dla firmy. Może także może stanowić realne i poważne zagrożenie dla pracowników.
Z tego powodu ważne jest, aby już na etapie planowania i budowy zwracać uwagę na stabilność zbiorników. Na jakość ich wykonania oraz przestrzegać instrukcji producenta.
Po uruchomieniu, zbiornik na wodę, podobnie jak inne urządzenia techniczne, musi być regularnie sprawdzany pod kątem funkcjonalności i gotowości do pracy. Wszelkie powstałe szkody lub niedociągnięcia powinny zostać jak najszybciej usunięte przez profesjonalną firmę.
Na podstawie „Przewodnika dotyczącego bezpieczeństwa w ogrodnictwie” firmy Gartenbau-Versicherung, reprezentowanej w naszym kraju przez Agrorisk Polska
