Rośliny z rodzaju ostrokrzew (Ilex) to nie tylko atrakcyjne, stosunkowo łatwe w uprawie krzewy ozdobne, przydatne m.in. do zakładania żywopłotów oraz np. jako źródło owocujących pędów wykorzystywanych przez florystów.
Gatunki i odmiany o liściach całorocznych dostarczają wartościowego stroiszu używanego jako dekoracja bożonarodzeniowa.
Ostrokrzew — informacje
Rodzaj Ilex obejmuje 400–450 gatunków krzewów (nieliczne są drzewami), a według niektórych źródeł – nawet ponad 800 (Galle 1997). W większości są zimozielone, występują na obu półkulach i na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii.
Rodzaj ten należy do rodzinny ostrokrzewowatych (Aquifoliaceae). Ostrokrzew jest rośliną dwupienną, co oznacza, że w celu uprawy form żeńskich, u których cechą dekoracyjną są owoce, potrzebne są zapylacze męskie.
Z tak bogatego rodzaju znaczenie w uprawie w Polsce mają zaledwie trzy gatunki i trzy mieszańce. Główną przyczyną ograniczeń w uprawie wielu gatunków ostrokrzewów są niesprzyjające u nas warunki klimatyczne zimą. Większość wymaga łagodnych zim, a latem obfitszych opadów oraz wilgotnego powietrza, wtedy wzrost i wygląd roślin są najbardziej zadowalające.
Najbardziej znany ostrokrzew w Polsce
Najbardziej znany w uprawie w Polsce jest ostrokrzew kolczasty (I. aquifolium).
Gatunek ten jest zimozielonym dużym krzewem lub małym drzewem osiągającym wysokość do 10–15 m, o piramidalnej koronie.
- Liście są ciemnozielone, błyszczące, owalne lub eliptyczne, o pofalowanych brzegach.
- Blaszka jest grubo ząbkowana, z kolcami. Liście na starszych drzewach często są całobrzegie.
- Kwiaty są czterokrotne, białe, pachnące, małe, zlokalizowane w pachwinach liści, zapylane przez owady. W kwiatach męskich słupek zanika.
- Owoce to czerwone, owalne pestkowce o średnicy do 1 cm.
Ostrokrzew kolczasty występuje w zachodniej i południowej Europie, na Wyspach Brytyjskich oraz w północnej Afryce. Rośliny te w ogrodach uprawiane są od czasów starożytnych.
W Polsce gatunek jest dostępny w szkółkach. Jest licznie reprezentowany przez odmiany, niektóre są znane i popularne w uprawie od dawna, szczególnie w szkółkach na zachodzie Europy. W Polsce w 2016 r. dostępnych było 16 odmian ostrokrzewu kolczastego, ale oferowane one były zwykle w pojedynczych gospodarstwach. Gatunek i większość odmian są wrażliwe na silne mrozy.
Odmiany ostrokrzewu kolczastego spotykane w uprawie i w kolekcjach w Polsce
‘Alaska’
‘Alaska’ ma stożkowaty, wąski pokrój, dorasta do wysokości 2–3 m. Liście oliwkowozielone, błyszczące jak u gatunku. Odmiana żeńska, z licznymi koralowoczerwonymi owocami. Wysoka odporność na mróz.
‘Argentea Marginata’
Rośnie wolniej niż gatunek, pokrój ma wzniesiony, stożkowaty. Liście z białym, nieregularnym obrzeżeniem. Owoce czerwone, ładnie kontrastują z ulistnieniem.
‘Aurea Marginata’
Rośnie podobnie jak ‘Argentea Marginata’. Liście z żółtym, nieregularnym obrzeżeniem. Owoce czerwone, ładnie kontrastują z ulistnieniem. Odporność na mróz jak u gatunku.
‘Aurifodina’
Wzrost wolniejszy niż u gatunku. Liście ciemnozielone, błyszczące, z ładnym oliwkowym lub oliwkowożółtym obrzeżeniem, nieraz tak zabarwione w całości. Odmiana żeńska, ale owocuje niezbyt obficie.
‘Canadian Gold’
Rośnie wolniej niż gatunek. Liście z dużym żółtym przebarwieniem, nieraz całe żółte. Typ męski. Odmiana o dobrej odporności na mróz.
‘Crispa Aureopicta’
Ma pokrój luźny, wniesiony, mniej regularny niż u gatunku. Liście skręcone, oliwkowozielone, w środku żółte. Typ męski.
‘Ferox’
Wzrost słabszy niż u gatunku, pokrój luźny, nieregularny. Liście zielone, mocno pofalowane, z kolczastymi brzegami. Kolce występują również na powierzchni blaszki i są kremowobiałe. Typ męski. Jest najstarszą odmianą ostrokrzewu.
‘Ferox Argentea’
Słabiej rośnie niż gatunek. Liście z licznymi kolcami, kremowo obrzeżone. Odmiana bardzo stara i ciągle uprawiana.
‘Ferox Aurea’
Wzrost podobny do tego u odmiany ‘Ferox Argentea’. Liście z licznymi kolcami, z żółtym obrzeżeniem. Typ męski.
‘Flavescens’
Wzrost nieco wolniejszy niż u gatunku, pokrój wzniesiony, szerokostożkowaty. Liście z szerokimi, żółtozielonymi przebarwieniami, często całe tak zabarwione. Typ żeński.
‘Gold Flash’
Pokrój szerokostożkowaty, gęsty. Liście ciemnozielone, prawie bez kolców, eliptyczne, w środku żółto przebarwione. Typ żeński.
‘Golden Queen’
Pokrój szerokopiramidalny, wzrost umiarkowany. Liście zielone z szerokim żółtym obrzeżeniem. Typ męski.
‘Golden van Tol’
Pokrój szerokopiramidalny, wzrost umiarkowany. Liście owalne do eliptycznych, oliwkowozielone, z żółtym obrzeżeniem. Owoce czerwone, liczne, ładnie kontrastujące z ulistnieniem. Odporność na mróz dobra.
‘Handsworth New Silver’
Wzrost umiarkowany, korona szerokopiramidalna. Liście ciemnozielone, błyszczące, regularnie kolczaste i kremowobiało obrzeżone. Typ żeński.
‘Harpune’
To gęsty i dość szybko rosnący krzew o wąskim pokroju. Liście bardzo wąskie, lancetowate, ciemnozielone i błyszczące, prawie całobrzegie, z niewielką liczbą kolców (1–4). Owoce czerwone, niezbyt liczne. Odporność na mróz dość dobra.
‘Madame Briot’
Maa pokrój szerokopiramidalny, wzrost umiarkowany. Liście z szerokim, kremowożółtym obrzeżeniem, dekoracyjne. Typ żeński.
‘Pyramidalis’
Pokrój szerokopiramidalny, wzrost szybki. Liście eliptyczne, bez kolców, ciemnozielone, błyszczące. Owoce liczne, czerwone, dekoracyjne.
‘Pyramidalis Aureomarginata’
Szybko rośnie, korona jest szerokopiramidalna. Liście z żółtym obrzeżeniem. Typ żeński.
‘Silver Milkboy’
Pokrój szerokopiramidalny, wzrost umiarkowany. Liście pofalowane, brzegiem kolczaste, z ładnym kremowożółtym, nieregularnym przebarwieniem w środku. Typ żeński, ale owocuje słabo.
‘Silver Queen’
Pokrój szerokopiramidalny, wzrost umiarkowany. Liście owalne do eliptycznych, z szerokim, białym obrzeżeniem. Typ męski.
‘Silver van Tol’
Pokrój szerokopiramidalny, wzrost umiarkowany. Liście owalne do eliptycznych, oliwkowozielone, z białym obrzeżeniem. Owoce czerwone, liczne, ładnie kontrastujące z ulistnieniem. Odporność na mróz dość dobra.
‘Victoria’
Pokrój wąski, stożkowaty, wzrost umiarkowany. Liście brzegiem kolczaste, błyszczące, ciemnozielone, żółto obrzeżone. Pędy brązowoczerwone. Typ męski.
