Pierwsze prace hodowlane, mające na celu uzyskanie nowych skarlających podkładek jabłoniowych dobrze przystosowanych do warunków klimatycznych Polski, rozpoczęte zostały w skierniewickim Instytucie Sadownictwa w 1954 roku. Efektem prowadzonych prac jest uzyskanie i wprowadzenie do produkcji podkładek serii P. Pierwszymi podkładkami hodowli ISK wpisanymi do Rejestru Odmian Roślin Ogrodniczych w 1991 roku były: P 1, P 2, P 14, P 16 i P 22.
Etapy hodowli
Drugi etap prac hodowlanych rozpoczęto w 1969 roku. W latach 1969–1979 wykonano ponad czterdzieści kombinacji krzyżowań uzyskując ponad 25 tysięcy nasion, a w kwaterze selekcyjnej posadzono, po wstępnej selekcji odpornościowej na mączniaka i parcha jabłoni, 6420 siewek. Z populacji tej wyselekcjonowano sześćdziesiąt klonów. Dla pełnej oceny wartości użytkowej klony te przechodzą trzy kolejne, następujące po sobie, etapy oceny: pierwszy w mateczniku podkładek, drugi w szkółce drzewek i trzeci w doświadczalnych nasadzeniach polowych.
W mateczniku podkładek oceniana jest zdolność ukorzeniania, wydajność z karpy matecznej, występowanie bocznych rozgałęzień, liczba cierni, wytrzymałość na niską temperaturę. W szkółce oceniana jest siła wzrostu okulantów wyprodukowanych na tych podkładkach, zdolność do wytwarzania przez okulanty bocznych rozgałęzień i występowanie ewentualnych objawów niezgodności fizjologicznej z podkładkami. Ostatni etap oceny obejmuje przydatność produkcyjną w sadzie: określana jest wielkość drzew na testowanych klonach, wczesność wchodzenia w okres owocowania, plenność, wielkość i wybarwienie owoców.
Większość z sześćdziesięciu wyselekcjonowanych klonów przeszła badania oceny przydatności szkółkarskiej i sadowniczej. W 1994 roku do Rejestru Odmian wpisana została P 60. W 1997 roku wpisano do RO 6 następnych podkładek: P 59, P 61, P 62 oraz P 22/J, P 22/S i P 22/K.
Trzyletnie badania OWT (Odrębność, Wyrównanie, Trwałość) przeszło 5 następnych podkładek P 63, P 64, P 65, P 66 i P 67, które w efekcie zostały wpisane do Rejestru w marcu 2000 roku. Badania wartości gospodarczej tych podkładek prowadzone są w kilku miejscach w kraju.
Do badań rejestrowych zgłoszonych jest jeszcze kilka klonów uzyskanych w ISK drogą hodowli mutacyjnej. Zestawienie wszystkich podkładek wpisanych przez nasz instytut do Rejestru Odmian zawiera tabela 1.
Opis podkładek ISK wpisanych do rejestru w ostatnich trzech latach
– P 22/J — młodociana (juwenilna) forma P 22. W porównaniu z formą wyjściową, ma minimalnie silniejszy wzrost, lepiej się ukorzenia i ma większą wydajność w mateczniku.
– P 22/K — również młodociana forma P 22. Siła wzrostu jest nieznacznie większa niż u formy wyjściowej. P 22/K lepiej się ukorzenia i wykazuje większą wydajność w mateczniku, w porównaniu ze standardową P 22.
– P 22/S — dojrzała (senilna) forma P 22 o minimalnie słabszej sile wzrostu niż u standardowej P 22.
Wszystkie podklony podkładki P 22 mają takie same, jak ona, wymagania (żyzne gleby, stosowanie podpór i nawadnianie w okresach suszy).
– P 59® — testowana była poprzednio jako Polan 59 lub Nr 59. Siła wzrostu mniejsza niż u M.9. P 59 bardzo dobrze rozmnaża się w mateczniku, odporność na mróz — na poziomie M.26. Ze względu na niewielki system korzeniowy wymaga żyznych gleb, stosowania podpór i nawadniania (opisana w Szkółkarstwie 4/2000 — red.).
– P 61 (fot. 1) — podkładka superkarłowa o nieco słabszym wzroście niż P 22. W mateczniku rośnie umiarkowanie silnie, dlatego uzyskuje się z niej mniej podkładek I wyboru (tabela 2). Wymaga żyznych gleb, stosowania podpór i nawadniania w okresach suszy. Może być polecana dla najsilniej rosnących odmian (np. 'Gloster’, 'Rubin’, 'Alwa’ czy 'Jonagold’).
– P 62 (fot. 2) — ma siłę wzrostu nieco mniejszą niż M.9. W mateczniku tworzy charakterystyczne proste i krępe pędy o krótkich międzywęźlach. Wymaga żyznych gleb i stosowania podpór.
– P 63 — podkładka superkarłowa rosnąca o połowę słabiej niż P 22. Wymaga żyznych gleb, stosowania trwałych podpór oraz nawadniania w okresach suszy. Może być polecana jedynie dla najsilniej rosnących odmian oraz w amatorskiej produkcji drzewek w pojemnikach.
– P 64 — superkarłowa podkładka rosnąca o połowę słabiej niż P 22. Wymagania uprawowe i zastosowanie podobne, jak dla P 63.
– P 65 — superkarłowa podkładka o sile wzrostu nieco słabszej niż P 22. Wymagania uprawowe i zastosowanie podobne, jak w przypadku P 63.
– P 66® (fot. 3) — podkładka karłowa rosnąca minimalnie silniej niż P 22. Wymaga żyznych gleb, stosowania podpór i nawadniania w okresach suszy.
– P 67® (fot. 4) — podkładka karłowa rosnąca nieco słabiej niż M.9. W mateczniku tworzy niemal bezcierniste pędy o krótkich międzywęźlach.
Przyszłe podkładki?
W badaniach hodowcy znajduje się ostatnia seria 22 selekcyjnych klonów podkładek. Doświadczenie oceniające ich przydatność sadowniczą założone zostało wiosną 1995 roku w Sadzie Doświadczalnym ISK w Dąbrowicach koło Skierniewic. Po 4 latach wstępnego plonowania (1996–99) najbardziej produktywne okazały się klony Nr 629 (M.27 x B 9) i Nr 649 (B 146 x M.27). Ostatecznej oceny tych klonów można się spodziewać w 2002 roku.
Polskie podkładki za granicą
Podkładki polskiej hodowli znajdują uznanie nie tylko w kraju, ale także za granicą. W Holandii, Francji i Niemczech od wielu lat podkładka P 22 funkcjonuje pod nazwą Last Minute, a podkładka P 16 jako Lizzy.
W 1997 roku francuski szkółkarz i hodowca, Davodeau Ligonniere, zarejestrował we Francji podkładkę P 2 jako Skilig, P 14 jako Skidal, P 59 jako Polan 59 oraz P 60 jako Polan 60.
