Plamistość liści w szkółkach drzew alejowych to problem. Wywołane są one przez grzyby. Ten problem i sposoby walki z nim przybliża nam dr inż. Janusz Mazurek.
W szkółkach drzew alejowych zdrowotność produkowanego materiału ma znaczenie nie tylko w kontekście jego stanu fitosanitarnego. Ten w sposób bezpośredni powoduje szkody związane z zamieraniem roślin bądź wpływa na istotne ograniczenie efektu estetycznego, co przekłada się na straty ekonomiczne. Istnieje także grupa patogenów, których znaczenie w trakcie produkcji nie jest bardzo duże, ale mogą one mieć znaczący wpływ na jakość uprawy dopiero po posadzeniu roślin w miejscu docelowym. Jednym z najczęstszych problemów jest plamistość liści.
Czekoladowa plamistość liści kasztanowców
W szkółkach zdecydowanie częściej niż w warunkach naturalnych pojawiać się może czekoladowa plamistość kasztanowców wywoływana przez grzyb Guignardia aesculi. Powoduje on rozległe czerwone plamy na liściach kasztanowców. Plamy te są często otoczone żółtą obwódką.
Choroba jest groźna przede wszystkim dla kasztanowca białego (Aesculus hippocastanum) oraz czerwonego (A. x carnea). Może porażać także inne gatunki, jak A. glabra czy A. pavia.
Po pewnym czasie w obrębie plam, szczególnie w warunkach wysokiej wilgotności powietrza, pojawiają się małe ciemne owocniki (piknidia) będące stadium konidialnym grzyba (Phyllosticta sphaeropsoidea). Zarówno piknidia, jak i inny rodzaj owocników (pseudotecja) zimują na opadłych liściach i wspólnie stanowią źródło porażenia kasztanowców w roku następnym.
Usuwanie opadłych liści stanowi więc podstawowy zabieg ograniczający rozwój choroby w kolejnym sezonie.
Czekoladowa plamistość – kiedy się nasila?
Choroba ta występuje w większym nasileniu, gdy kasztanowce rosną w zbyt dużym zagęszczeniu lub gdy są gęsto otoczone innymi gatunkami drzew, co wpływa na dłuższe utrzymywanie się wilgoci na liściach. W latach o zwiększonej ilości opadów grzyb może rozwijać się intensywnie nawet na stanowiskach bardziej przewiewnych. Silne infekcje prowadzą w szkółkach do spowolnienia wzrostu drzew. Regularne zabiegi mogą być wymagane począwszy od fazy pękania pąków.
Plamistość liści – czym zwalczać?
Do zabiegów najczęściej wykorzystuje się środki grzybobójcze oparte na mankozebie i chlorotalonilu. Później, wraz ze wzrostem temperatury powietrza, także fungicydy triazolowe, a w szczególności tebukonazol.
Grzyby z rodzaju Phyllosticta (obecnie Asteromella), których przykładem jest wyżej opisany gatunek, powodują wszelkiego rodzaju plamistości na liściach. Do częściej spotykanych należą również: P. catalpae na surmiach (Catalpa), P. alnicola na olszy czarnej (Alnus glutinosa), Phyllosticta platanoides na klonach: polnym (Acer campestre), jesionolistnym (A. negundo) i pospolitym (A. platanoides). Wspólną cechą tych grzybów, ułatwiającą identyfikację rodzaju, jest obecność ciemnych kulistych piknidiów, zwłaszcza na starszych plamach.
W warunkach szkółkarskich praktycznie co roku, choć nie zawsze w takim samym stopniu, dużego znaczenia nabiera plamistość liści lipy drobnolistnej (Tilia cordata). Jest ona powodowana przez Cercospora microsora. Pierwsze objawy mogą pojawiać się wcześnie, na początku czerwca, a nawet w maju.
Gdy nie prowadzi się żadnych zabiegów, część liści zasycha i opada. Nawet jeżeli nie dochodzi do opadania liści, efekt estetyczny bardzo ogranicza możliwość sprzedaży takich okazów. Plamy są okrągłe, o średnicy 1–5 mm i z czasem otaczają się ciemną obwódką. Źródłem infekcji są opadłe porażone liście, które należy jak najdokładniej usuwać.
Zimowanie grzyba
Przypuszcza się, że grzyb może przetrwać zimę także w obrębie małych nekroz na pędach. W trakcie sezonu choroba rozprzestrzenia się przez zarodniki formowane w owocnikach typu piknidium. Nasilenie choroby w sezonie zależy od warunków pogodowych w okresie wiosennym.
Jej występowaniu najbardziej sprzyja chłodna i wilgotna aura od końca kwietnia do czerwca. Zwalczanie choroby jest konieczne szczególnie w warunkach intensywnych opadów wiosennych.
W tym czasie należy wykonać dwa lub trzy zabiegi. Pierwszy – w okresie rozwijania się liści z pąków. Następny – gdy liście rozwinięte są w połowie. Kolejny – po całkowitym rozwinięciu liści.
Plamistość liści wywołana przez Entomosporium mespili
Jedną z najbardziej destrukcyjnych chorób w szkółkach alejowych może być plamistość liści, którą wywołuje grzyb Entomosporium mespili (stadium workowe Diplocarpon mespili). Patogen atakuje ponad 60 gatunków roślin z rodziny różowatych, w tym jabłonie (Malus), jarzęby (Sorbus.), irgi (Cotoneaster), ogniki (Pyracantha) i pigwy (Cydoni).
Największe szkody może jednak powodować na głogu dwuszyjkowym (Crataegus laevigata), prowadząc do przedwczesnego opadania liści. Na opadłych liściach, a także na pędach, grzyb formuje acerwulusy. To twory zarodnikowania konidialnego. Na wiosnę wraz z opadami deszczu zwilżenie pędów i opadłych liści prowadzi do rozsiewania zarodników i infekcji. Uwidacznia się to pojawieniem licznych drobnych czerwonych i czerwonobrązowych plamek.
W obrębie plam formują się kolejne acerwulusy, przez co choroba sukcesywnie się rozprzestrzenia. Z czasem plamki zlewają się ze sobą, a otaczająca je tkanka żółknie. W wyniku silnej infekcji liście opadają. W skrajnych wypadkach, na cienkich gałązkach, a nawet na większych gałęziach rozwijają się nekrozy. Objmują one całą ich średnicę, w wyniku czego tkanki powyżej nekroz zamierają.
Choroba wymaga regularnie wykonywanych zabiegów, począwszy od okresu pękania pąków kwiatowych. Początkowo zabiegi można prowadzić z mniejszą częstotliwością, mniej więcej co 14 dni. Ich intensywność należy zwiększyć w lipcu (szczególnie, jeżeli jest wilgotny), kiedy zarodniki rozsiewają się najintensywniej.
Wydawnictwo Plantpress proponuje też swoje książki „Program ochrony materiału szkółkarskiego„, „Szkodniki ozdobnych krzewów liściastych i pnączy„, „Ochrona drzew i krzewów iglastych„, „Choroby ozdobnych drzew liściastych„.
