Produkcja szkółkarska może być jeszcze bardziej zielona. Przykładem może być holenderska szkółka przyjazna naturze. Zobaczmy na ich przykładzie, jak można oszczędzać środki i szanować środowisko.
Holenderska szkółka Huverba B.V. gospodaruje na imponującej powierzchni 170 ha. Rośliny produkowane są w gruncie lub w pojemnikach. Do produkcji wykorzystywane są też osłony. Produktem flagowym są drzewa alejowe. Asortyment roślinny jest jednak znacznie szerszy. Krzewy i byliny dopełniają ofertę, która – jak twierdzą właściciele – zaspokoi nawet najbardziej wymagającego odbiorcę.
Ponad 1000 taksonów w jednej szkółce
Asortyment tej szkółki obejmuje 700 taksonów drzew i 380 innych roślin (krzewów i bylin). Drzewa alejowe są dostępne w różnych rozmiarach i w różnych formach. Na przykład znajdzie się tu modne ostatnio okazy wielopniowe.
Szkółkowane trzykrotnie mają pień o obwodzie od 12–14 cm do 20–25 cm, a jego minimalna wysokość wynosi 2,2 m. Te szkółkowane czterokrotnie mają pień o obwodzie od 20–25 cm do 35–40 cm (korona na wysokości 2,4 m). Przesadzane 5 razy – obwód pnia od 35–40 cm przy wysokości od 2,8 m.
„Klimatyczne” drzewa szkółki przyjaznej naturze
Reprezentujący tę szkółkę Zbigniew Jan Łużyński zwracał uwagę na coraz częstsze wykorzystywanie w nasadzeniach miejskich drzew „klimatycznych”. Te zaś to drzewa tolerancyjne wobec zmian klimatu.
Taksony takie dobrze radzą sobie z rosnącą średnią temperaturą w lecie. Dobrze znoszą suszę lub okresowe zalewanie korzeni podczas ulewnych opadów. Są też wytrzymałe na niską temperaturą w zimie, przymrozkami wiosennymi. Jednocześnie są tolerancyjne wobec chorób i szkodników.
W krajach zachodnich w ostatnich latach najchętniej sadzone są – mało popularne w Polsce – chmielograb europejski (Ostrya carpinifolia) oraz parrocja perska (Parrotia persica). Ten drugi gatunek ma bardzo dekoracyjne: liście (zwłaszcza w czasie jesiennego przebarwienia), kwiaty oraz korę.
W miastach dobrze sprawdzają się też odporne na chorobę wiązów taksony: Ulmus Lutece® i U. minor Vada®. Te Z. J. Łużyński poleca „w ciemno”. Od lat niezagrożoną pozycję w miastach mają odmiany ‘Greenspire’ i ‘Rancho’ lipy drobnolistnej (Tilia cordata). Tak samo jak odmiana ‘Elsrijk’ klonu polnego (Acer campestre). Jednak szkółka Huverba stara się promować również inne przydatne na tereny zieleni miejskiej gatunki.
Do takich należy m.in. ambrowiec amerykański (Liquidambar styraciflua) ‘Worplesdon’, świdośliwa olcholistna (Amelanchier alnifolia) czy wielopniowe okazy brzozy pożytecznej (Betula utilis) ‘Doorenbos’.
Organizacja szkółki w trosce o środowisko
Tak duże przedsiębiorstwo wymaga nie tylko ściśle przestrzeganych zasad uprawy, ale i znakomitej organizacji. Tę zaś dopracowano już dawno. Obecnie największym wyzwaniem szkółki Huverba B.V. jest znalezienie takich rozwiązań, które sprawią, że produkcja roślin będzie miała jak najmniej negatywny wpływ na środowisko.
Udaje się jej to. Świadczą o tym certyfikaty MPS-A oraz PlanetProof, potwierdzające zrównoważoną produkcję. Zmiany w firmie dotyczyły kilku aspektów, m.in. wykorzystania wody, środków ochrony roślin, energii czy generowania odpadów.
Szkółka przyjazna naturze to oszczędność wody
Woda wykorzystywana w uprawie roślin krąży w obiegu zamkniętym w szkółce – zarówno w obiektach, jak i na kontenerowni.
Dużo uwagi poświęca się jej oszczędzaniu. Dlatego zwiększa się powierzchnię, gdzie drzewom w uprawie polowej (na glebach piaszczystych) dostarcza się ją za pomocą systemów kroplujących.
Nadal korzysta się ze zraszaczy do podlewania krzewów na kontenerowni. Jednak niezużyta przez rośliny ciecz jest odzyskiwana i odprowadzana do jednego z trzech zbiorników retencyjnych. Częstotliwość podlewania zależy od danych przekazywanych do komputera przez czujniki wilgotności podłoża – te uruchamiają pompę zasilaną energią słoneczną.
Dzięki takiej strategii nawadniania nie marnuje się wody. Rośliny zaś otrzymują jej dokładnie tyle, ile potrzebują do optymalnego wzrostu w danych warunkach.
Oszczędzaniu wody służą też ściółkowanie powierzchni podłoża oraz – w niektórych uprawach – stosowanie dysków jutowych. Choć ich głównym zadaniem jest zapobieganie zachwaszczeniu, w znaczący sposób ograniczają też parowanie wody z podłoża.
Naturalne nawozy
Do nawożenia roślin wykorzystywane są nawozy naturalne. Sztuczne używane są tylko w wypadku konieczności szybkiego dostarczenia roślinom danych składników pokarmowych. Przy zakładanych kwaterach podstawą przygotowywanych miejsc do sadzenia roślin są obornik i ziemia kompostowa. Dopiero w drugim roku uprawy stosuje się wolnodziałający nawóz organiczno-mineralny, zawierający 36% materii organicznej.
Dzięki temu wzrost drzew jest równomierny, a jakość gleby sprzyja rozwojowi mikroorganizmów. To zaś ma wpływ na lepszą zdrowotność roślin. W szkółce polowej utrzymuje się szerokie pasy trawy, której „utrzymaniem” zajmują się owce.
W ten sposób na koszeniu oszczędza się czas i paliwo, a rośliny mają dodatkowy nawóz organiczny.
Ograniczenie stosowania torfu
Ogranicza się zużycie torfu – w produkcji kontenerowej (w szkółce produkuje się ponad 1 mln krzewów) wykorzystuje się ziemię kompostową, która stanowi większą część podłoża.
Odkąd nawozy sztuczne zaczęto zastępować organicznymi, kondycja i zdrowotność roślin znacznie się poprawiły. Pozwoliło to znacznie ograniczyć zużycie chemicznych środków ochrony (jeśli są wykorzystywane, dba się o odpowiednią technikę ich aplikacji, pozwalającą na zmniejszenie ilości cieczy roboczej). W uprawie stosuje się ochronę biologiczną, która daje zadowalające efekty.
Optymalne trasy pojazdów
W szkółce wykorzystywana jest duża liczba sprzętu, m.in. ciągników i mini ciągników. Większość z nich napędzana jest olejem napędowym, ale dzięki aplikacji na iPady trasy przejazdu na tej ogromnej powierzchni są optymalnie dobrane pod kątem oszczędności czasu i paliwa. Z aplikacji korzystają wszyscy pracownicy, co wpływa na znakomitą organizację pracy – jest ona dobrze podzielona i przypisana konkretnym osobom, dzięki czemu ich czas jest efektywnie wykorzystany.
Energia ze słońca
Szkółka przyjazna naturze to też korzystanie z energii odnawialnej. W ubiegłym roku na wszystkich dachach hal produkcyjnych zainstalowano 300 paneli fotowoltaicznych. Dzięki nim rocznie można wyprodukować 100 000 kW energii. Jest ona wykorzystywana do zasilania wszystkich urządzeń elektrycznych. Włączając wózki widłowe, pojazdy użytkowe, maszyny. Tych zaś w gospodarstwie przybywa na rzecz tych napędzanych paliwem.
Jak informuje Zbigniew Jan Łużyński, Huverba B.V. zmieniła się na przestrzeni ostatnich lat diametralnie pod względem ograniczenia negatywnego wpływu tej działalności na środowisko. To bez wątpienia szkółka przyjazna naturze. Było to wywołane nie tylko presją społeczeństwa, ale i przekonaniem samych właścicieli o słuszności tej transformacji. Nie spoczywamy jednak na laurach, bo zawsze będzie coś do ulepszenia – podkreśla Z. J. Łużyński.
Szkółka przyjazna naturze – podsumowanie
Szkółkarstwo może i powinno być bardziej zielone. Przykłady tej szkółki, jak i szkółki Udenhout mogą inspirować w zmianie paradygmatu produkcji. Holenderskie szkółkarstwo przechodzi ostatnimi laty diametralną zmianę w podejściu do optymalizacji upraw przy minimalnym wpływie na środowisko (HNT). Warto się przyjrzeć temu bliżej.
