Lawenda od lat pozostaje cenioną i ważną rośliną ozdobną, która zawojowała rynek roślin ozdobnych. Jej srebrnoszare liście, fioletowe kwiaty zdobią nasze tarasy, balkony, ogrody i wnętrza. Są też atrakcyjnym elementem zieleni miejskiej, który nie tylko dostarcza wrażeń oczom, ale również i zmysłowi powonienia. Piękny zapach lawendy przenosi nas myślami do śródziemnomorskich klimatów.
Korzyści z uprawiania lawendy nie są tylko i wyłącznie natury estetycznej. Olejki eteryczne pozyskiwane z tej rośliny mają zastosowanie w kosmetyce i farmacji. Plantacje lawendy, które temu służą, są zaś miejscem pracy pszczół i pozyskiwania cenionego miodu lawendowego.
Zapach lawendy odświeża powietrze w pomieszczeniach i otoczeniu domów, a także odstrasza mole i komary.
Nie dziwi więc popularność lawendy. Przyjrzyjmy się jej bliżej.
Lawenda
Rodzaj lawenda (Lavandula) obejmuje około 28 gatunków mocno aromatycznych bylin,
krzewinek lub małych krzewów z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), występujących w
basenie Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej i na Wyspach
Kanaryjskich. Gatunkiem najbardziej przydatnym do uprawy w Polsce jest lawenda
wąskolistna (L. angustifolia). Trudno o bardziej uniwersalną roślinę, zarówno pod kątem
możliwości produkcji, jak i wykorzystania.
Wymagania lawendy
Lawenda należy do grupy roślin o przeciętnych wymaganiach glebowych. Dobrze rośnie na
zasadowych, umiarkowanie żyznych, przepuszczalnych, piaszczysto-gliniastych glebach
(znosi także słabsze – piaszczyste).
Natomiast źle reaguje na podmokłe, o wysokim poziomie wody gruntowej i bardzo ciężkie, silniej uwodnione jesienią i zimą. Na tych stanowiskach wymaga dobrego drenażu).
Jest to roślina wyjątkowo światłolubna, dość odporna na suszę i wysokie temperatury latem. Zimą lepsze są miejsca zaciszne i osłonięte. W przeciwnym wypadku rośliny należy lekko okrywać przy spadkach temperatury poniżej –20 °C.
Lawenda wąskolistna i pośrednia (L. x intermedia) należą raczej do roślin krótkowiecznych. Przy odpowiedniej pielęgnacji i właściwym cięciu można je utrzymać w dobrej kondycji w ogrodzie przez 6–10 lat. Po tym czasie rośliny najlepiej wymienić na nowe.
Zastosowanie
Lawenda to jedna z bardziej uniwersalnych roślin, zarówno pod względem możliwości produkcji, jak i zastosowania w ogrodach i na terenach zieleni miejskiej. Krzewinka ta uprawiana jest w pojemnikach w gospodarstwach kwiaciarskich, szkółkach bylin oraz krzewów.
Jest powszechnie wykorzystywana w ogrodach przydomowych w różnych formach. Od wrzosowisk, przez ogrody skalne, po rabaty i ogrody tematyczne. Także w kompozycjach w pojemnikach balkonowo-tarasowych, ogrodach ziołowych i przyprawowych oraz coraz częściej – do obsadzania i uzupełniania kwietników miejskich i parkowych. Nadaje się na obwódki i niskie szpalery.
W początkowej fazie kwitnienia liście, pędy i kwiaty zawierają duże ilości olejków eterycznych. Dlatego w Europie Południowej, głównie we Francji, znajdują się rozległe plantacje lawendy uprawianej w celu pozyskiwania surowca do produkcji olejku lawendowego.
Jak większość roślin z rodziny jasnotowatych, jest ona również wprost nieocenioną krzewinką dla owadów, zwłaszcza pszczołowatych, chętnie oblatujących kwiaty dla nektaru, ale nie tylko, bo jest też lubiana m.in przez motyle.
Wpisuje się więc w niezwykle modny trend ogrodnictwa ekologicznego, którego celem jest zwiększanie lub wręcz odtwarzanie bioróżnorodności w mieście. Jeśli chodzi o produkcję szkółkarską i kwiaciarską, w Polsce powszechniej rozmnażanych jest 12 odmian lawendy, a w kolekcjach ogrodów botanicznych, arboretów i prywatnych gospodarstw można spotkać około 25 taksonów.
Lawenda wąskolistna
Gatunek ten jest najbardziej przydatny do uprawy w Polsce. Jest to zimozielona krzewinka osiągająca wysokość i średnicę 60–70 cm. Jej pędy, liście i kwiaty są aromatyczne i pachnące. Liście są równowąskie, szarozielone, o długości 2–4 cm. Kwiaty, zebrane w gęste, kłosowate kwiatostany na szczytach pędów, są jasnoniebieskie do fioletowych. Okres kwitnienia lawendy wąskolistnej przypada na lato – od czerwca do sierpnia.
Lista najpopularniejszych odmian lawendy wąskolistnej, z krótką charakterystyką.
‘Alba’
Wzrost i pokrój podobny do gatunku. Kwiatostany są białe.
‘Ardèche Blue’
Pokrój zwarty, rośliny dorastają do wysokości ok. 40 cm. Kwiatostany są jasnofioletowe.
Bardzo wczesne kwitnienie. Ulistnienie srebrzyste. Odmiana rzadziej choruje na szarą pleśń, niż inne kreacje tego gatunku.
‘Blue Scent’
Pokrój regularny, zwarty. Wysokość roślin wynosi 25–35 cm. Kwiatostany są ciemnoniebieskie. Wczesne kwitnienie i dobre krzewienie się roślin.
‘Compacta’
Pokrój zwarty, gęsty, średnica roślin wynosi około 40–50 cm. Kwiatostany są fioletowe, kielich ciemny, korona liliowa. Odmiana stara, z początków XX w. (USA 1901).
‘Dwarf Blue’
Pokrój zwarty, gęsty, średnica roślin wynosi około 40–50 cm. Kielich jest fioletowoniebieski, korona jaśniejsza. Odmiana stara, sprzed 1911 r.
Ellagance
Pokrój zwarty, gęsty, rośliny dorastają do wysokości 30 cm. Dostępne trzy odmiany w grupie o kwiatach fioletowych (‘Ellagance Purple’), jasnoróżowych (‘Ellagance Pink’) lub białych (‘Ellagance Ice’). Rośliny bardzo dobrze się krzewią i wcześnie kwitną. Ulistnienie srebrzyste.
‘Ellagance Ice’
Pokrój zwarty, średnica roślin wynosi około 50 cm. Liście szarozielone. Kwiatostany są białe z delikatnym, niebieskawym odcieniem.
‘Essence Purple’
Pokrój zwarty, kompaktowy, rośliny osiągają średnicę 30–40 cm. Kwiatostany są intensywnie fioletowe. Najwcześniej kwitnąca lawenda na rynku (kwitnie około 10–14 dni przed odmianą ‘Hidcote’).
‘Hidcote’ (syn. 'Hidcote Blue’)
Pokrój zwarty, średnica roślin wynosi około 50 cm. Kwiatostany są fioletowogranatowe, ciemne, dekoracyjne. Najpopularniejsza odmiana lawendy wąskolistnej. Pochodzenie brytyjskie (L. Johnson, ok. 1950 r.).
‘Hidcote Giant’
Rośnie silniej niż poprzednia odmiana, osiąga wysokość 60–80 cm. Kwiatostany są fioletowogranatowe, nieco większe niż u odmiany ‘Hidcote’. Odmiana brytyjska, otrzymana przez L. Johnsona w 1963 r.
‘Imperial Gem’
Pokrój dość zwarty, wysokość roślin wynosi 60–70 cm. Kwiatostany są fioletowoniebieskie, bardzo liczne, podobne jak u odmiany ‘Hidcote’.
‘LAAZ003’PBR Sentivia® Early Blue
Pokrój zwarty, kompaktowy, wysokość roślin wynosi 30–40 cm. Liście są zielonosrebrzyste. Kwiatostany są granatowe, ciemniejsze niż u odmiany ‘Hidcote’, zebrane w zwartych kwiatostanach. Hodowca i wnioskodawca ochrony w UE: Syngenta (2011).
‘LAAZ0004’ Aromatico Blue Compact
Pokrój zwarty, kompaktowy, wysokość roślin wynosi 30–40 cm. Kwiatostany są ciemnoniebieskie z odcieniem fioletowym. Hodowca i wnioskodawca ochrony w UE: Syngenta (2012).
‘LAAZ0006’ Aromatico Autumn Blue
Pokrój zwarty, kompaktowy, wysokość roślin wynosi 30–40 cm. Kwiatostany są ciemnoniebieskie z odcieniem fioletowym. Odmiana charakteryzuje się późniejszym kwitnieniem, przypadającym na sierpień. Jest w trakcie procedur rejestracyjnych. Hodowca i wnioskodawca ochrony w UE: Syngenta (2016).
‘Lablusa’ Aromatico Blue
Pokrój zwarty, rośliny osiągają średnicę do 50 cm. Kwiatostany są ciemnoniebieskie z odcieniem fioletowym. Odmiana była chroniona w latach 2006–2015. Została wycofana na wniosek hodowcy (Syngenta).
‘Lavender Lady’
Podobny do gatunku. Kwiatostany są jasnofioletowe do niebieskich, ciemniejsze niż u gatunku.
’Momparler’ Platinum Blonde
Rośliny osiągają wysokość do 40 cm i podobną średnicę. Liście z kremowożółtym obrzeżeniem. Kwiatostany są niebieskie do niebieskofioletowych.
‘Munstead’
Pokrój regularny, rośliny osiągają wysokość 50 cm i nieco większą szerokość. Kwiatostany są liliowoniebieskie, zebrane w gęstych kwiatostanach. Odmiana brytyjska, uzyskana przez G. Jekylla ok. 1923 r.
‘Munstead Blue Strain’
Pokrój bardziej zwarty niż u poprzedniej odmiany. Kwiatostany ciemniejsze niż u odmiany ‘Munstead’.
‘Mystic Mist’
Pokrój zwarty, kompaktowy, rośliny osiągają średnicę 30–40 cm. Liście są srebrzyste. Kwiatostany są ciemnoniebieskie.
‘Mystic Silver’
Pokrój zwarty, kompaktowy, średnica roślin wynosi 30–40 cm. Liście są srebrzystoszare. Kwiatostany są ciemnoniebieskie.
‘Rosea’
Pokrój regularny, rośliny osiągają wysokość 50 cm i nieco większą szerokość. Kwiatostany są jasnoróżowe lub jasnoliliowe. Odmiana wyselekcjonowana w Holandii około 1949 r.
‘Siesta’
Pokrój zwarty, średnica roślin wynosi około 50 cm. Kwiatostany są fioletowogranatowe, zebrane w zwartych, długich kwiatostanach.
‘Silver Mist’
Rośliny dorastają do wysokości 40 cm i osiągają podobną średnicę. Liście są intensywnie srebrzyste. Kwiatostany są niebieskofioletowe.
‘Spear Blue’
Pokrój regularny, zwarty. Wysokość roślin wynosi ok. 40 cm. Kwiatostany są niebieskofioletowe, zebrane w bardzo grube i długie kłosy. Niedostatecznie wytrzymała na mróz. Wysokie walory dekoracyjne utrzymują się do pierwszych przymrozków.
‘Thumbelina Leigh’PBR
Pokrój zwarty, średnica roślin wynosi około 30–40 cm. Kwiatostany są granatowoniebieskie, zebrane w bardzo zwartych kwiatostanach. Hodowca i wnioskodawca ochrony w UE: Elsie K. Hall, Nowa Zelandia (2005).
‘Valence Dark Violet’
Pokrój zwarty, rośliny osiągają wysokość ok. 40 cm. Kwiatostany są ciemnofioletowe.Rośliny są wyrównane. Ulistnienie jest srebrzyste. Odmiana znakomicie radzi sobie z wysoką temperaturą w czasie uprawy.
Artykuł powstał na podstawie tekstu Dr inż. Adama Marosza z Akademii Nauk Stosowanych Stefana Batorego w Skierniewicach, opublikowanego w czasopiśmie „Szkółkarstwo” 4/2019
Więcej na temat lawendy przeczytać można tutaj.
