Nagroda Zielone Miasto Europy 2023 (Green Cities Europe Award) przyznana projektowi z Danii. Na drugim miejscu znalazł się kandydat z Francji, a trzecie miejsce zajęło miasto rowerów — Utrecht.
Każdy z tych projektów jest odmienny. Jednocześnie łączy je kilka cech wspólnych. Te cechy zdają się nabierać kluczowego znaczenia przy projektowaniu urbanistycznym i architektonicznym w nowoczesnych miastach. Jakie to cechy? Zapraszamy do lektury artykułu.
Zielone Miasto Europy 2023 to kulminacja nominacji najlepszych projektów z całej Europy. W ubiegłym roku o główną nagrodę walczyło 13 projektów z 13 Państw. Green Cities Europe Award to inicjatywa organizowana przez stowarzyszenia szkółkarzy z całej Europy. Ich misja to zazielenić miasta. Stworzyć dzięki roślinom bardziej przyjazne środowisko miejskie.
Dzięki odpowiednio dobrym rozwiązaniom urbanistycznym z wykorzystaniem roślinności można stworzyć takie przyjazne środowisko. Przyjazne ludziom i społecznościom, jakie tworzą. Przyjazne przyrodzie, której są częścią i przyjazne dla klimatu.
Zielone Miasto Europy — bierzemy w tym udział
W Polsce to wydarzenie aktywnie realizuje Związek Szkółkarzy Polskich. Związek od kilku organizuje nabór polskich projektów do tej nagrody. Z nich wyłaniany jest ten jeden, który konkuruje z projektami z innych krajów Europy i ma szansę na główną nagrodę. Od 2021 roku były to:
- Mareckie Centrum Edukacyjno — Rekreacyjne w Markach. Pierwszy w Polsce budynek z dachem, na którym znajduje się bagienny ekosystem.
- Czyżyny Park Avia w Krakowie. Udane przekształcenie pokrytego niemal w całości betonem i asfaltem placu w zielony park.
- Rewitalizacja ulicy Kondratowicza w Warszawie. Nasadzenia setek drzew i tysięcy krzewów tworzą zieloną aleję.
Green Cities Europe Award 2023 (Zielone Miasto Europy). Główna nagroda — Basecamp Lyngby, Dania.
W 2023 r. główna nagroda przypadła projektowi z Danii. Basecamp Lyngby, to projekt kompleksu mieszkaniowego dla seniorów i studentów. Zlokalizowany jest na przedmieściach Kopenhagi.
Cechą wyróżniającą jest zakrzywiony budynek, z którego na sześciu piętrach roztaczają się wspaniałe widoki na jezioro Lyngby. Dach przekształca się w kwitnący krajobraz z wysokimi trawami i ścieżkami zachęcającymi do relaksu i kontemplacji. Osiedle obejmuje także organiczne ścieżki, które płynnie wtapiają się w naturalne otoczenie, podkreślając nasadzenia. Wzdłuż fasad budynku urzekające przestrzenie i wewnętrzny dziedziniec z małymi tarasami tworzą ekscytującą atmosferę.
Integracja domów dla seniorów i studentów tworzy wspólne doświadczenie społeczności. Park na dachu zaś przyciąga nie tylko mieszkańców, ale też ludzi z całej okolicy. Sprzyja to budowaniu poczucia lokalnej społeczności.
Bioróżnorodność
Zwycięzca konkursu „Zielone Miasto Europy” powinien z założenia wykazać się dbałością o bioróżnorodność i środowisko. Ten projekt doskonale spełnia te założenia. Wykorzystane drzewa, krzewy i kwitnące rośliny tworzą bogate środowisko nie tylko dla zapylaczy. Stanowią też siedliska dla innych zwierząt i znakomicie poprawiają bioróżnorodność całej okolicy. Osiągnięto to, stosując głównie rodzime rośliny wspierające lokalny ekosystem.
Klimat
Ochrona klimatu i działania na jego rzecz to kolejna cecha, która jest brana przy ocenie. Duński projekt minimalizuje emisję gazów cieplarnianych. Uzyskuje to dzięki temu, że drzewa rzucają cień latem, co ogranicza stosowanie klimatyzacji. Niższą temperaturę w ciepłych miesiącach pomaga też utrzymać zielony dach. Cały kompleks poprawia retencję wody. Deszczówka jest zbierana i magazynowana, a następnie wykorzystywana do nawadniania.
Wykorzystywane są też panele fotowoltaiczne, które generują czystą energię zasilającą powstałe budynki.
Drugie miejsce — przebudowa dzielnicy Montreynaud w Saint Etienne
To historia spektakularnej rewitalizacji miasta Saint Etienne, która przekształciła sterylne betonowe środowisko dzielnicy budownictwa socjalnego w pełni zregenerowaną zieloną dzielnicę. Włączając regenerację gleby, której przywrócono żyzność.
Mieszkańcy dzielnicy bardzo skorzystali z tych zmian. Zlikwidowano przeszkody architektoniczne. Dzięki temu niepełnosprawni i mniej sprawni ruchowo mieszkańcy mogą w pełni korzystać z dostępnego terenu. To zaś sprzyja wychodzeniu z domu i nawiązywaniu nowych kontaktów społecznych i sąsiedzkich.
Zresztą już w fazie projektowania i konsultacji zadbano i zachęcano lokalną społeczność do aktywności. Mieszkańcy dzielili się z projektantami swoimi potrzebami, wnioskami, obawami i sugestiami. W wyniku tych konsultacji uzyskali miejsce, którego potrzebowali i które najlepiej odpowiada na ich potrzeby.
To sprawia, że mieszkańcy identyfikują się z tymi zmianami, akceptują je i dbają o nie.
Miejsce trzecie — Utrecht, Holandia
To holenderskie miasto przechodzi duże zmiany od niemal kilku dekad. Ograniczany jest ruch samochodowy na rzecz pieszego i rowerowego. Arterie, którymi poruszały się samochody są przekształcane w ciągi komunikacji pieszej i rowerowej. Wygospodarowana dzięki temu przestrzeń sprzyja spacerom i spotkaniom z sąsiadami oraz innymi mieszkańcami.
Duże, ruchliwe ulice, które kiedyś stanowiły bariery pomiędzy dzielnicami, teraz są zastępowane parkami i ścieżkami dla rowerów. Te obecne zaś łączą, przyległe do nich tereny i ludzi je zamieszkujących. Te zielone ciągi komunikacyjne tworzą powiększającą się sieć. Sieć ta łączy odosobnione i izolowane tereny zielone. To dlatego dostęp mieszkańców i przyjezdnych do nich jest łatwiejszy, szybszy.
Działa tu zjawisko synergii. Połączone zieloną siecią tereny rekreacyjne, parki, skwery lepiej razem działają dla dobra ludzi przyrody niż każdy z nich osobno. Z tego względu miasto Utrecht tę nagrodę dostało niejako za „całokształt twórczości” i działań prowadzonych od lat.
Przykładowe zielone realizacje i projekty w Utrechcie
- Kanał Catharijnesingel. Odtworzenie dawnej fosy będącą częścią fortyfikacji i nadanie jej nowych funkcji. Po niemal 40 latach od zasypania oryginalnego zbiornika wodnego i poprowadzeniu jego korytem autostrady w 2010 r. woda na nowo popłynęła w kierunku centrum miasta.
- Park Oosterspoorbaan. Utworzenie parku linearnego na nasypie zlikwidowanej linii kolejowej. Dzięki temu powstała niemal kilometrowa ścieżka spacerowa w centrum miasta.
- Ogrody Moreelse. Plan rewitalizacji terenu położonego pomiędzy centrum miasta a dworcem centralnym. Teren zielony ma też poprawić retencję w centrum miasta i zapobiegać podtopieniom w czasie ulewnych deszczy.
- Ciąg komunikacyjny Croeselaan. Zmiana czteropasmowej arterii przy dworcu centralnym w przyjazny pieszym i rowerzystom ciąg komunikacyjny. Ruch samochodowy pozostał, ale jego natężenie jest mniejsze.
Zmiany w mieście Utrecht służą poprawie życia jego mieszkańców. Jednocześnie nasadzenia (głównie drzew) przyczyniają się do polepszenia klimatu w mieście. Dzięki tym zmianom Utrecht uchodzi za jedno z najlepszych do życia miast w Holandii. Jest też pionierem w odejściu od dominacji ruchu samochodowego w komunikacji. Nie bez przyczyny nazywane jest miastem rowerów. A podkreśla to największy na świecie garaż rowerowy.
Przesiadanie się mieszkańców i turystów na rowery nie jest jednak wymuszone kurczeniem się infrastruktury drogowej. To właśnie nowa infrastruktura rowerowa i piesza zachęca do tej przesiadki, zmiany stylu i sposobu komunikacji oraz interakcji z przestrzenią miejską.
Zielone Miasto Europy — podsumowanie
Green Cities Europe Award premiuje zielone rozwiązania stosowane coraz częściej przez architektów i urbanistów. Jest jednocześnie nagrodą, jak i zachętą do częstszego stosowania założeń, które uchodzą za nowoczesne przy projektowaniu przestrzeni miejskich. Te główne założenia to:
- Osiągnięcie uczucie dobrostanu u użytkowników
- Pozytywny wpływ na klimat, środowisko naturalne i zadbanie o bioróżnorodność
- Pozytywny wpływ na lokalną ekonomię
- Możliwość powtórzenia zastosowanych rozwiązań w innym miejscu i innej skali
Miejmy nadzieję, że zmiany, jakie premiuje w miastach Green Cities Europe Award przyczynią się do tego, że coraz więcej ludzi będzie mieszkać, uczyć się, pracować i odpoczywać w przestrzeniach, które są bliższe naturze i nam samym.
